Andstæður hins evrópska markaðar

(Birtist á Vinstri vaktin gegn ESB 17. nóv. 2012)

Þróun ESB var og er prófsteinn á hugmyndina um fríverslun og opnar gáttir: að óheft samkeppni á fjölþjóðlegum markaði, fjölþjóðleg verkaskipting og óheft viðskipti leiði til mesta hagvaxtar fyrir alla aðila. Þetta var ein grunnhugmynd frjálshyggjunnar á dögum Adams Smith og hún er það enn í hnattvæðingarbylgju undanfarinna tveggja áratuga. Það má kalla hana hnattvæðingarreglu nr. 1.  Helstu múrbrjótar þeirrar hugmyndafræði á heimsvísu hafa verið AGS, GATT og Heimsviðskiptastofnunin (WTO), stofnanir sem ganga erinda vestræns stórauðvalds. Með hjálp þeirra hafa hagkerfi byggð á grunni sjálfstæðra (smárra og meðalstórra) þjóðríkja verið brotin upp og þvinguð til að sveigja sig að hnattvæddum markaði. Í því umhverfi er leið landa til sjálfstyrkjandi þróunar torfærari en nokkru sinni.  

Í okkar heimshluta er múrbrjótur hnattvæðingarreglunnar ESB og hefur gengið hreint til verks: hin óhefta samkeppni ræður nú ríkjum innan sambandsins. ESB er einn helsti tilraunareiturinn fyrir aðferðir frjálshyggju og hnattvæðingar. Með frjálsu flæði vöru og fjármagns milli landa – og þegar við bætist sameiginlegur gjaldmiðill – er markaðurinn orðinn einn og öll vernd horfin. Þetta gildir um allt EES-svæðið (vissar atvinnugreinar þó teknar út fyrir sviga í EFTA-ríkjunum).

Samkvæmt kenningunni ætti allt svæðið jafnt að njóta góðs af þessu frelsi. Á þenslutímum má telja fólki trú um að hinar opnu gáttir skapi öllum svæðum hagvöxt en á samdráttartímum sést veruleikinn skýrar. Hinn sameiginlegi markaður skiptist nefnilega í tvennt: í kjarnasvæði norðan og vestanvert í Evrópu og svo jaðarsvæði í austri og suðri (auk Írlands). Efnahagskerfi jaðarsins verður undir í samkeppninni meðan kjarninn, einkum Þýskaland, blæs út sem útflutningshagkerfi. Jaðarlöndin verða efnahagslegar hjálendur, nálægt stöðu nýlendunnar. Hin ójafna samkeppni virkar sem tæki til eignatilfærslu og arðráns. Virðisaukinn lendir allur í kjarnalandinu en dregur þróttinn úr hinu. Dæmigerð, harkaleg auðvaldssamþjöppun. Það segir t.d. sína sögu að nánast allt fjármálakerfi ESB-ríkja í Austur-Evrópu er nú í eigu vestrænna banka.

Bæði fyrir og eftir kreppu hefur þessi breikkandi gjá milli sterkra og veikra verið brúuð með miklu flæði lánsfjármagns frá kjarna til jaðars (svo kaupa megi fleiri þýskar vörur). Sem aðeins frestar hinum félagslega vanda. Þegar ríkisstjórnir hjálendnanna ráða ekki við lýðinn er því svarað með aukinni miðstýringu og fullveldið er framselt enn frekar. Pólitísk valdasamþjöppun er hið sérstæða við þetta ríkjasamband, og er það sem mestan óhug vekur.

Kreppan í Grikklandi og Suður-Evrópu er gjarnast skýrð sem staðbundin óstjórn. Við fáum að heyra í útvarpinu að Grikkir vinni lítið, taki ellistyrkinn snemma og skuldir þeirra stafi af rándýru, „sósíalísku“ velferðarkerfi. En þetta stenst ekki. Vinnutími Grikkja er víst sá lengsti á Evrusvæðinu (og Þjóðverja sá næststysti). Eftirlaunaaldur þeirra (virkur) er um meðaltal á evrusvæðinu og einnig útgjöld hins opinbera til trygginga- og heilbrigðismála. Nei. Ef greina á meinsemdir ESB-kerfisins, hvað þá lækna það, verður þess vegna að reiða miklu hærra til höggs.

Vinstri vaktin gegn ESB