Baráttan fyrir „nýju og betra ESB“

(umræða á Fésbók Sósíalistaflokksins 26 apríl 2019)

Ég set stórt spurningarmerki við hugmyndir um að sósíalistar geti breytt Evrópusambandinu. Efnahagsbandalagið/Evrópusamb hefur frá upphafi verið auðvaldsprósékt. Sérstaklega frá og með Maastricht er það blanda af annars vegar hnattvæðingarfrjálshyggju og hins vegar andlitslausu, ekki-kjörnu, yfirþjóðlegu skrifræðisvaldi. Sem er tengt efstu fjármála- og auðvaldselítum þúsund þráðum. Þetta vald keyrir samrunaþróunina stöðugt áfram. Árið 2015 mörkuðu hinir 5 sviðsforsetar ESB (Tusk, Schulz, Juncker, Dijsselbloem, Draghi) þá stefnu að fyrir 2025 skuli stofnanir ESB ákvarða fjárlög fyrir einstök aðildarlönd. Slík afgreiðsla lýðræðis virðist ekki bögglast fyrir hinum skriftlærðu „brahmínum“. 

Hins vegar er alþýðan miklu fullveldissinnaðari og skoðanakannanir sýna alltaf og alls staðar að hún er andvíg auknu valdi til stofnana ESB, ergó fær hún yfirleitt ekki að kjósa um slíkt. Þegar innleiða skyldi stjórnarskrá 2004 ætluðu aðeins 8 ESB-lönd að leggja það fyrir þjóðina. Þegar svo Frakkar og Hollendingar felldu var stjórnarskráin blásin af sem slík en 95% hennar lögð fram sem Lissabonsáttmáli. Þá hann afgreiddur eingöngu af þjóðþingum nema bara Írar fengu að kjósa. Þeir felldu en voru látnir kjósa aftur eftir örlitla andlitslyftingu samnings. Síðan voru engar þjóðaratkvæðagreiðslur um ESB-mál fyrr en Bretar fengu að kjósa um Brexit. Og á Íslandi mega Orkupakkamenn ekki heyra nefnt að alþýðan fái að kjósa um pakkann.

Guðmundur Auðunsson skrifar:  "Vissulega eru alþjóðastofnanir byggðar á grunni pólitískrar og efnahagslegrar hegemóníu frjálshyggjunnar.".. „Hugmyndafræðilega er nýfrjálshyggjan gjaldþrota. Stóri sigur Bramítanna hefur verið í félagslegum málum (mannréttindum, réttindum minnihlutahópa t.d. samkynhnegðra o.sv.fr.), því stríði er meira og minna lokið í okkar heimshluta, "hægrið" tapaði þeirri orusstu þó þeir hafi unnið efnahagsorusstuna. En nú eru miklar væringar. Stór hluti almennings er búinn að gefast upp á elítunni og stofnannapólitík og ef við byggjum ekki upp nýja vinstristefnu, sem byggir á sósíalískum og lýðræðislegum efnahagslegum gildum, er voðinn vís. Ef okkur tekst að vinna þá hugmyndabaráttu á alþjóðavísu þá getum við breytt alþjólegum stofnunum nýfrjálhyggjunnar eins og ESB og nýtt þær til að byggja upp nýjan heim, nýja Evrópu, byggða á sósíalískri félags- og efnahagsstefnu.“

Þórarinn svarar: Er það ekki svolítið tómt mál að segja að nýfrjálsyggjan sé „hugmyndalega gjaldþrota“ þegar þú segir jafnframt: „Vissulega eru alþjóðastofnanir byggðar á grunni pólitískrar og efnahagslegrar hegemóníu frjálshyggjunnar.“ Þær þurfa þá ekki að vera hugmyndalega frjóar þegar þær hafa yfirráðin. Að við getum breytt „alþjólegum stofnunum nýfrjálhyggjunnar eins og ESB“ í átt til sósíalisma tel ég mjög óraunsætt. Hverjum öðrum þá, fjandakornið ekki World Economic Forum, AGS, WTO, OECD...

Hægri hefur "unnið efnahagsorusstuna" segir þú, en "stóri sigur bramítanna hefur verið í félagslegum málum (mannréttindum, réttindum minnihlutahópa....)". Sammála. Þess vegna vilja brahmínar færa fókusinn frá efnahagsorustu og stéttastjórnmálum yfir á réttindi minnihluta og sjálfsmyndarstjórnmál. Hvaða stétt skyldi sú fókusfærsla þjóna?

Gelding stjórnmálanna og tvískipt elíta

(birtist á Neistar.is 24. apríl 2019)

                                         
                                                 Stjórnmálastéttin er sú starfsstétt sem hér er til umræðu

Í orkupökkunum er fjórfrelsi ESB innleitt í íslenska orkugeirann og þær reglur ýta til hliðar íslenskri orkulöggjöf. Í lögum sem afnema frystiskyldu á hráu kjöti er fjórfrelsið líka innleitt og ýtir til hliðar íslenskum fyrirvörum og íslenskri matvælalöggjöf. Íslenska stjórnmálastéttin er sameinuð um þetta að undanateknum Miðflokknum (og Flokki fólksins í orkupakkamáli). Í utanríkismálum undafarin ár hefur íslenska stjórnmálastéttin verið algerlega sameinuð í einni blokk: í refsiaðgerðum BNA og ESB gegn Rússum, flugskeytaárásum BNA & co á Damaskus, NATO-æfingunni Trident Juncture á Íslandi í haust, stuðningi við valdaránstilraun í Venesúela. Og fjölmiðlarnir: Í öllum þessum framantöldu málum og málaflokkum eru hinir ráðandi fjölmiðlar í landinu sameinaðir þessari í sömu fylkingu. Engin hjáróma rödd heyrist.

Það kostar sitt að vera stofuhæfur

Hlutskipti VG er hér umhugsunarefni. Ekki bara er flokkurinn formlega and-NATO og andsnúinn ESB-aðild. Miðað við alla ímynd VG fyrir nokkrum árum hefði talist óhugsandi að flokkurinn styddi nokkurt þessara mála. En alla þessa úlfalda hefur VG gleypt. Það var verðið sem flokkurinn þurfti að greiða til að geta talist stjórntækur og hæfur í „betri stofu“ stjórnmálanna.

Það hefur yfirleitt einkennt þessi framantöldu mál að þau hafa farið gegnum Alþingi nokkurn veginn sjálfkrafa og umræðulítið. Það á við um öll framantalin utanríkismál, þau fóru þegjandi í gegn. Þriðji orkupakkinn er að því leyti undantekning þar sem Miðflokkurinn og Flokkur fólksins veita mótspyrnu og eru enda óðara stimplaðir sem þjóðernispopúlistar, en það er einmitt einkunn sem skilgreinir fólk út úr „betri stofunni“.

Hvað er „betri stofan“? Hún er sá hugmyndalegi og pólitíski rammi sem leyfður er nú um stundir í íslenska valdakerfinu. Í efnahagsmálum markast ramminn af alþjóðavæddri frjálshyggju. Hafni menn þeim ramma, þeirri grundvallarforsendu, verða þeir utangarðsmenn, til hægri eða vinstri. Í alþjóðamálum er ramminn einfaldur: skilyrðislaus stuðningur við stefnu og aðgerðir NATO (stefnu sem stjórnað er frá Washington). Það skiptir engu máli hvort flokkarnir skilgreina sig til hægri eða vinstri eða hvort þeir styðja formlega tilveru NATO eða ekki.

Geldingin – valdaafsal stjórnmálanna

Við erum vitni að geldingu stjórnmálanna. Hún felst í því að nokkrir afgerandi málaflokkar eru teknir út fyrir sviga. Stjórnmálastéttin stendur í fyrsta lagi sameinuð um nokkur aðalatriði, og er sameinuð í því að taka þau „út fyrir sviga“, úr umræðunni. Í öðru lagi er hún sammála um að rífast heiftarlega um aukaatriðin.

Efnahagslega þungvægasta atriðið sem sameinast er um á þennan hátt eru reglur alþjóðavæddrar frjálshyggju. Þórlindur Kjartansson skrifar 12. apríl í Fréttablaðið greinina „Hvernig gat þetta gerst?“ Hann ræðst gegn þeim sem hafna vilja Þriðja orkupakkanum. Þetta séu „uppivöðsluseggir“ í ætt við Trump, þetta sé „afturhald“ og „andstaða við frjálsa verslun, alþjóðlega samvinnu og mannréttindi“ og þeir stefni á „upplausn“.

Þessu svaraði Gunnar Smári Egilsson samdægurs á fésbók Sósíalistaflokksins: „Það vantar eitt mikilvægt atriði í þessa greiningu á upplausn samfélagsins í kjölfar tímabils nýfrjálshyggjunnar, sem því miður virðist vera stjórnmálastefna og tímabil sem Þórlindur vísar til sem uppbyggingar frjálsra viðskipta, alþjóðlegs samstarfs og mannréttinda. Hið rétta er að undir slíkum slagorðum og yfirvarpi hafa völdin verið færð frá hinum pólitíska vettvangi út á hinn svokallaða markað á liðnum fjórum áratugum, færð frá vettvangi þar sem hver maður hefur eitt atkvæði yfir á vettvang þar sem hver króna hefur eitt atkvæði. Á þessum tímabili voru stjórnmálin skræld að innan allri merkingu og inntaki, eitt megin einkenni þessa tíma var sannfæring um að stjórnmálin væru ekki lausnin heldur vandinn, hinn svo kallaði markaður var bæði lausnin, leiðin og markmiðið. Það sem Þórlindur kallar frjáls viðskipti, alþjóðlegt samstarf og mannréttindi varð í reynd að markaðsvæðingu allra geira samfélagsins, alþjóðavæðingu sem þjónaði hagsmunum alþjóðlegra fyrirtækja en braut niður réttindi launafólks og dró úr völdum hins lýðræðislega vettvangs...“

Þetta sem Gunnar Smári nefnir „valdaafsal hins lýðræðislega vettvangs til hins svokallaða markaðar“ er nokkurn veginn það sama og ég nefni geldingu stjórnmálanna. Það er þetta sem meira en nokkuð annað hefur holað innan lýðræðið á seinni árum. Gunnar Smári bendir á að þetta „valdaafsal“ sé tvíþætt: „markaðsvæðing allra geira samfélagsins“ og „alþjóðavæðing sem þjónaði hagsmunum alþjóðlegra fyrirtækja“. Frjálshyggjan og alþjóðavæðingin (hnattvæðingin) eru tvö ferli en þau ferli eru þó kyrfilega samofin. Í Evrópu fer alþjóðavæðingin helst fram þannig að skrifræðið í Brussel yfirtekur stjórn mála frá þjóðþingum álfunnar, í einum málaflokki af öðrum. Orkupakkarnir eru gott dæmi um það. Orkan er markaðsvædd, gerð að vöru á markaði hæstbjóðenda (aðrir málaflokkar skrifræðisvæðingar ESB eru t.d. fjármálaregluverk, fjármálaeftirlit, persónuvernd, innflytjendastefna, vinnumarkaðsmál, reglur um útboð verkefna, matvælalöggjöf).

Frá u.þ.b. 1990 (fall Sovétsins) hefur hnattvæðing kapítalismans stormað fram og hnattvæðingarhyggjan verið ríkjandi hugmyndafræði á heimsvísu. Auðvaldið í sóknarham. Opna skyldi lönd og álfur fyrir auðhringana: með stofnun NAFTA, Maastrichtsamkomulagi ESB, Úrúgvælotu GATT, stofnun Alþjóðaviðskiptastofnunar (WTO), TISA, TTIP; allt eru þetta verkfæri hnattvæðingar, hafa það meginhlutverk að tryggja frjálst flæði fjármagnins og takmarka sem mest möguleika þjóðríkja og þjóðþinga til að stjórna eigin efnahagsmálum. Kjarni og eðli hnattvæðingarhyggjunnar er efnahagsleg nýfrjálshyggja. En búningur og yfirskriftir hennar eru „alþjóðleg samvinna“, „viðskiptafrelsi“, „lýðræði“. Og markaðskratar hafa búið til sinn sérstaka „sósíalíska“ búning utan á sömu efnahagsstefnu.

ESB fékk núverandi form og nafn 1993 (í Maastricht), byggt utan um innri markað fjórfrelsisins. Það er kjarni þessa sambands. Samtímis var EES búið til sem forgarður þess og aðilum EES-samningsins gert að taka einhliða við megninu af lögum og tilskipunum Framkvæmdanefndarinnar í Brussel og undirgangast sama fjórfrelsi – með undanþágum varðandi sjávarútveg og landbúnað fyrir þá sem ekki voru tilbúnir til fullrar inngöngu strax.

Og ESB gekk skrefi lengra. Sambandið setti sér stjórnarskrá árið 2004. Það var fyrsta stjórnarskrá í heimi sem mælti fyrir um ákveðna efnahagspólitík – hvað annað en frjálshyggjuna, fjórfrelsið?! Þessi stjórnarskrá var að vísu felld af Hollendingum og Frökkum í þjóðaratkvæðagreiðslu. En þá var hún, eða 95% hennar, bara lögð fram aftur og löggilduð (þjóðaratkvæðagreiðslu sleppt!) en ekki kölluð stjórnarskrá heldur sáttmáli, Lissabonsáttmálinn. Og gegnum EES-samning gildir hann á Íslandi líka. Sem sagt markaðsvæðing og skrifræðisvæðing ESB er ekki sitt hvað, það er tvíeitt fyrirbæri. En stefnan er negld föst af skrifræðisbákninu og ekki á valdi kjósenda að breyta henni.

Íslenska stjórnmálastéttin hefur (nokkurn veginn heil og óskipt) gengist inn á grundvallarforsendur hnattvæddrar frjálshyggju, stefnu NATO í alþjóðamálum o.s.frv. Málpípur valdsins, eins og t.d. Þórlindur Kjartansson, búa svo til nýjar grundvallarandstæður í stjórnmálum í staðinn fyrir stéttaandstæðurnar: andstæðurnar á milli „framsækni“ og „afturhalds“, eftir því hvort menn styðja hið markaðsfrjálslynda „frjálsa flæði“ milli landa og svæða eða ekki. En í þessum grundvallarandstæðum er hefðbundið hægri (t.d. Sjálfstæðisflokkurinn og Viðreisn) og hefðbundið vinstri (Samfylking og VG) saman í liði, fylgjandi „frelsi og fjölmenningu“ en hitt liðið kallast þá „þjóðernissinnar“, „ostopafullur minnihluti“, „uppivöðslusesggir“, „afturhald“, enda skal umræðan um „fjórfrelsið“ tekin út úr „betri stofunni“ og helst „út fyrir sviga“ stjórnmálanna.

Kerfisflokkarnir eru sem sagt orðnir að einni samsteypu í stóru málunum eins og efnahagsstjórn, og í öllum utanríkismálum. En auðvitað verður að fela þessa miklu samtöðu. Þess vegna verða flokkarnir fyrir kosningar að gera sem allra mest úr því sem á milli ber (þó það séu í raun aukaatriði) svo að kjósendur fái á tilfinninguna að þeir ráði einhverju um þá stjórnarstefnu sem verður ofan á.

Piketty um brahmínvinstri og markaðshægri

Franski þjóðhagfræðingurinn Thomas Piketty sló í gegn á heimsvísu með bókinni Capital in the Twenty-First Century frá 2014 (rannsóknir sem Stefán Ólafsson og Arnaldur Sölvi Kristjánsson kynntu og nýttu sér í bókinni Ójöfnuður á Íslandi). Í fyrra lagði Piketty fram aðra greiningu sem ennþá er miklu minna umtöluð, hefur enda ekki enn fengið mikla dreifingu, sem hún á þó skilið. Titillinn er Brahmin Left vs Merchant Right. Þar gerir hann mikla úttekt á kjörfylgi flokka í Frakklandi, Bretlandi og Bandaríkjunum á tímabilinu 1948-2017, og sýnir fram á ákveðna eðlisbreytingu sem orðið hefur á hefðbundinni skiptingu í vinstri og hægri. Piketty skrifar í inngangi:

„Hnattvæðing og hækkað menntunarstig hefur skapað nýja vídd ójafnaðar og átaka og leitt til þess að fyrri bandalög byggð á stéttum og tekjuskiptingu hafa veikst og ný tvískipting hefur þróast“... [og áfram skrifar hann] „Á sjötta og sjöunda áratug 20. aldar var stuðningur við „vinstri sinnaða“ (sósíalíska og sósíaldemókratíska) flokka í kosningum tengdur minni menntun og lágtekjuhópum. Þetta svarar til þess sem kalla má stéttbundið flokkakerfi: lágstséttakjósendur skilgreindir út frá mismunandi þáttum (lágmenntun, láglaunum o.s.frv.) hafa tilhneigingu til að kjósa sama flokk eða bandalag á meðan yfirstétta- og millistéttakjósendur út frá mismunandi þáttum hafa tilhneigingu til að kjósa hinn flokkinn eða bandalagið.
Frá og með áttunda áratug hafa „vinstri“ atkvæðin smám saman tengst einkum kjósendum með hærri menntun. Það er ástæða þess að ég kýs að kalla flokkakerfið á fyrsta og öðrum áratug 21. aldar „fjölelítu flokkakerfi“. Hámenntaelítan kýs nú „vinstri“ en hátekju- og stóreignaelítur kjósa ennþá „hægri“ (vissulega minna en áður). Þ.e.a.s. að „vinstri“ hefur orðið flokkur menntaelítunnar (brahmína) en „hægri“ má skoða sem flokk kaupsýsluelítunnar (markaðshægri). Ég sýni fram á að sama umbreyting hefur orðið í Frakklandi, Bandaríkjunum og í Bretlandi þrátt fyrir margs konar ólíkindi í flokkakerfum og stjórnmálasögu þessara landa.“

„Brahmínar“ sem Piketty talar hér um vísar til hæstu stéttarinnar af fjórum innan hindúismans. Brahmínar eru prestar og fræðimenn. Samkvæmt því er menntaelítan orðin að prestastétt hnattvæðingarinnar og nýtur á ýmsan hátt molanna sem falla af hennar borði. Brahmínarnir hafa yfirtekið hefðbundnu vinstriflokkana sem jafnframt hafa yfirgefið hina gömlu stéttapólitík. Verkalýðsstéttin hins vegar hefur fallið niður á milli stóla og er á flestan máta tapari markaðsvæðingar og hnattvæðingar, finnst hún vera svikin og leitar eitthvert annað. Það er skiljanlegt: Ef flokkur snýr baki við stéttinni snýr hún óhjákvæmilega baki við honum líka.

Rannsókn Piketty nær líka yfir hraðan vöxt popúlismans á síðari árum: „Að því er ég best veit er rannsókn mín sú fyrsta sem tengir vöxt „popúlismans“ við það sem kalla má „elítu-þróun“, þ.e.a.s. stigvaxandi þróun „fjölelítu“-flokkakerfis þar sem hvort hinna tveggja ráðandi bandalaga sem skiptast á að hafa völdin endurspeglar viðhorf og hagsmuni sinnar elítu (menntaelítu eða kaupsýsluelítu).“

Þessi greining á popúlisma er í dágóðum samhljómi við það sem þessi skriffinni hér hefur áður skrifað um fyrirbærið. Sjá hér. Elítugreining Piketty virkar skarpleg og sannfærandi fyrir Ísland líka. Hún hjálpar manni við að skilja stéttbundinn (og hrokafullan) málflutning til stuðnings Þriðja orkupakkanum. Hún setur líka í upplýsandi samhengi dvínandi fjöldafylgi sósíaldemókrata (Evrópu) og ekki síst færslu á verkalýðsfylgi margra þeirra yfir til nýrra popúlískra flokka.

Fullveldið á vinstri vængnum

(birtist á Neistum.is 14. apríl 2019)

                                                                Ísland fullvalda ríki 1918

Umræðan um orkupakkann ólgar og sýður. Hugtakið FULLVELDI kemur þar í sífellu upp. Svo mjög að segja má að umræðan um orkupakkann birti um leið afstöðu viðkomandi til fullveldisins. Orkupakkinn er ágætis hnotskurn! Um afstöðu ólíkra hópa til fullveldisins má segja að „sínum augum lítur hver á silfrið“. Annars vegar eru þeir sem tala um „orkuna okkar“ og vilja verja „fullveldið í orkumálum“ og hins vegar þeir sem segja ýmist að orkan sé bara eðlileg vara eins og fiskur og ferðamenn eða þá að málið snúist „einkum um náttúruvernd og neytendavernd í orkumálum“. Við fullyrðingu þeirra fyrrnefndu um fullveldisframsal er algengasta svar hinna síðarnefndu: „Þetta hefur ekkert með fullveldi að gera!“
 

Pólarnir á vinstri vængnum

Þessi andstæðu meginviðhorf birtast skýrt og skarpt í pakka-umræðunni á vinstri væng. Ákafast við JÁ-PÓLINN er það sem kalla má „frjálslynda vinstrið“. Það er mjög svipað mengi og „evrópuvinstrið“. Ákefðin er skiljanleg í ljósi þess að í pakkamálinu er EES-samningurinn í nokkru uppnámi nema öll EFTA-löndin samþykki pakkann. Höfnun á honum er að því leyti höfnun á EES. En þetta fólk telur gjarnan „fullveldi“ vera úrelt hugtak sem aðallega sé áróðurshugtak þjóðernispopúlista (sem beita vissulega fullveldishugtakinu þegar þeir tala gegn hnattvæðingu m.m.). Íslenska frjálslynda vinstrið vill nú helst tengja allt fullveldistal í orkumálum við Miðflokkinn. Þetta er í samræmi við línuna frá Brussel sem felur í sér ákveðna umræðutækni og drottnunartækni. Hún er þessi: Stimplum alla andstöðu við fjórfrelsið og hinn skrifræðislega Evrópusamruna sem popúlisma og öfgahægrimennsku! „Sagðir þú fullveldi? Þjóðremba, popúlismi, nasismi, úlfur, úlfur!“ Sérfræðingur já-fólksins er prófessor Eiríkur Bergmann sem RÚV leitar ALLTAF til varðandi popúlisma og öll álitaefni varðandi „Evrópumál“.

Hinir róttækari í þessum hópi tala niðrandi um „fullveldi og önnur borgaraleg gildi“ sem bara gegni því meginhlutverki að gera gera auðstéttina og verkalýð að samherjum. Þeir hæða fólk óspart fyrir að vilja frekar láta innlent auðvald arðræna sig en erlent o.s.frv.

Við NEI-PÓLINN eru svo þeir vinstrimenn sem telja fullveldið mikils verðan hluta af lýðræðinu. Fullveldið markar jú línu kringum lögsögu þjóðríkisins. Það sem er innan línunnar er í lögsagnarumdæmi viðkomandi ríkisvalds, þjóðþings þess og þjóðkjörinna stofnana. Sem marxisti veit ég vel hvaða öfl ráða mestu í lögsagnarumdæmi íslenska þjóðríkisins. Það er íslenska auðvaldið, nánar tiltekið einokunarauðvaldið. Að því leyti má líta á lögsagnarumdæmi íslenska fullveldisins sem arðránslögsögu íslenskrar borgarastéttar (sú stétt er reyndar töluvert „komin í bland við“ tröll fjölþjóðlegra einokunarauðhringa, t.d. í bankakerfi, stóriðju og innflutningsverslun). Samt hefur íslenskur almenningur og almannasamtök formlega aðkomu að stofnunum almannavaldsins og alþýðan hefur alltaf möguleika á að byggja upp „mótaflið“ í samfélaginu á heimavelli og auka áhrif sín.

Á Alþingi Íslendinga sýnist það lið sem helst skilgreinir sig sem „vinstrimenn“ nú skipa sér í hnapp við já-pólinn. Afstaða Samfylkingarinnar í skyldum málum (aðildarumsókn, hrátt kjöt, orkupakkar) hefur alltaf legið fyrir. Á undanförum áratug hefur VG verið að renna sér úr síðarnefnda hópnum í þann fyrrnefnda. Þessi vinstrimennska hérlendis er t.d. einkennilega ólík pólitísku línunum í Noregi en þar hafa róttæku vinstriflokkarnir leitt baráttuna gegn pakkanum (auk verkalýðshreyfingarinnar) en Hægri flokkurinn og popúlistarnir í Fremskrittspartiet leiða stuðninginn við hann.

Mun stórnmálastéttin standa í lappirnar?

Verður lagaður sæstrengur? Ég ætla ekkert að fullyrða um það hvort fyrirvarar Alþíngis haldi gagnvart Evrópudómstólnum. Þeir sýnast ekki vera „í anda“ samningsins og reglugerð 3. pakkans þar sem segir: „Aðildarríkin skulu vinna náið saman og fjarlægja hindranir í vegi viðskipta með raforku og jarðgas yfir landamæri í því skyni að ná fram markmiðum bandalagsins á sviði orku.“ Eru fyrirvararnir ekki einmitt slíkar „hindranir“? Hvað um það: Setjum svo að orkuskortur í Evrópu haldi áfram að aukast. Setjum svo að gull sé í boði, t.d. þrefalt verð miðað við það sem stóriðjan á Íslandi býður. Við vitum hvar valdið liggur á íslenskum fjármálamarkaði, og þyngstu hagsmunir í efnahagskerfinu sjá hér gríðarlega möguleika á hámörkun gróða síns. Mun þá Alþingi standa í lappirnar? Ég bara spyr.

Ef (þegar) sæstrengur verður lagður er „orkan okkar“, í fallvötnum og í jörðu, þar með orðin að vöru til að selja hæstbjóðanda. Það verður hrein markaðsvæðing og með henni verður EKKI LEYFILEGT að stjórna nýtingu orkunnar út frá samfélagslegum áherslum. Orkan verður þá í öllum aðalatriðum komin út úr lögsögu þjóðkjörna valdsins og lýðræðisins. Þess vegna er það mikið bull að orkupakkinn hafi ekkert með fullveldi að gera. Orkupakkinn sýnir einmitt í hnotskurn að fullveldismál eru fyrst og fremst lýðræðismál en hafa ekkert með þjóðrembu að gera, hvað þá nasisma.

Orkupakkinn er ágætis hnotskurn sagði ég. Er ekki orkan ein höfuðauðind okkar? Ásamt fiski og ferðamönnum. Orkupakkinn sýnir líka í hnotskurn að íslenska stjórnmálastéttin (sem endurspeglar peningaöflin nokkuð vel) er orðin fráhverf þeirri „þjóðvarnarstefnu“ og fullveldishyggju sem hún fylgdi t.d. í landhelgismálinu upp úr 1970. Umskiptin eru dramatísk og munar þar mikið um afstöðu „frjálslynda vinstrisins“.

Deila

Íslensk króna, evrukreppa og fullveldi

(birtist á Neistum.is 7. nóvember 2018)

Evra eða króna?
Síðustu vikur og mánuði, eftir að gengi krónunnar fór að lækka, hækka aftur raddirnar sem vilja binda íslensku krónuna við evru (einstaka vill dollar), greiða laun í evrum eða taka upp evru, „stöðugan gjaldmiðil“. Sem sagt fastgengisstefna – ellegar þá að leita alveg í „skjól stórveldis eða ríkjasambands“ (orðalag Baldurs Þórhallssonar) sem sé ESB-aðild. Hæstu þvílíkar raddir koma frá Samfylkingunni og Viðreisn sem við var að búast. Samfylkingin gefur út myndband og hvetur til ESB-aðildar, og höfuðrökin í málinu eru „stöðugleiki“ og „ódýrara Ísland“ með upptöku evru. Sömu kröfur eiga líka stuðning langt inn í Sósíalistaflokkinn og munu valda honum innantökum þegar hann um síðir verður að taka afstöðu til ESB.
Hins vegar talar ný forusta ASÍ nú örðu vísi en sú gamla var vön að gera. Drífa Snædal segir : „Umræðan um gjaldmiðil er alveg örugglega ekki fyrsta mál á dagskrá hjá nýkjörinni forustu ASÍ, það eru brýnni mál sem við erum að fjalla um, það eru skatta- og húsnæðismál, við setjum þau á dagskrá núna.“
Það er óhjákvæmilegt fyrir launafólk að velta vöngum yfir þróun gengisins í adraganda kjarasamninga. Verkalýðshreyfingin þarf auðvitað að spyrja sig hvaða ráðstafanir geti varnað því að verðbólga éti kauphækkanir jafn óðum. Duga ekki „rauð strik“ eða þarf vísitölubindingu launa? Til að taka upp evru þarf að ganga í Evrópusambandið fyrst. Það er þó hægt að binda gengi krónunnar við evru án inngöngu, en slíkt væri augljóslega liður í aðlögunarferli fyrir ESB-aðild.
Hver svo sem gjaldmiðillinn er verður þróun kaupmáttar alltaf niðurstaða úr stéttabaráttu. Stéttabaráttan verður ekki afgreidd með einni saman gengisskráningu og peningamálastefnu. En gjaldmiðillinn hefur samt áhrif og um það skulum við ræða. Það er til lítils að ræða fast eða fljótandi gengi „fræðilega“ nema út frá valkostum raunveruleikans – fyrst og fremst evrunni og ESB, og reynslunni af ríkisfjáramálastefnu og peningamálastefnu þess batterís gagnvart aðildarríkjum. Dæmin og reynslan eru fyrir hendi.
Evrópusamruninn hófst með Evrópubandalaginu 1957. Evrópubandalagið byrjaði sem fríverslunarsvæði og tollabandalag, breytti sér svo í Evrópusamband 1993, sameiginlegan markað með frjálsu fjármagnsflæði, þaðan yfir í myntbandalag – og í framhaldi af evrukreppunni boðar æðsta yfirstjórn ESB fjármálabandalag (sameiginleg efnahagsstjórn og vald yfir fjárlögum einstakra ríkja) og þróunin stefnir að pólitísku sambandi. Sjá nánar hér
ESB er birtingarmynd á hnattvæðingarþróun auðvaldskerfisins. Auðmagnið þjappast saman í sístækkandi einingarnar. Þrenningin Bandaríkin – ESB – Japan myndar blokk og hefur drottnandi stöðu en mætir samt vaxandi keppni á viðskiptasviðinu (einkum frá Kína) og átök milli blokkanna harðna. Auðvaldskerfið skiptist jafnframt í „jaðarsvæði“ og „kjarnsvæði“. Að mikilvægum hluta fer arðránið fram sem flæði arðs milli svæða, frá jaðarsvæðum til kjarnasvæða, frá hinum fátækari til hinna ríkari.

Evrukreppan
Evrukreppan svokölluð sem brast á frá og með 2009 birtist annars vegar sem skuldakreppa margra ríkja á evrusvæðinu jafnframt því sem atvinnuleysi í meirihluta evruríkjanna í hefur síðan lengst af verið yfir 10% - og í Grikklandi, Ítalíu, Spáni og Portúgal jafnvel yfir 20%. Kreppan hefur verið dýpst á því sem kalla má „jaðarsvæði“ ESB: í sunnanverðri og austanverðri Evrópu. Versta dæmið var og er Grikkland.
Ríkjandi orðræða á Íslandi – hjá RÚV og öðrum „evrópusinnum“ – vill skýra kreppuna í Suður-Evrópu og Austur-Evrópu með staðbundinni óstjórn, spillingu, opinberri eyðslusemi o.s.frv. Grikkir voru gjarnan sagðir vinna lítið, taka ellistyrkinn snemma o.s.frv. En þetta er áróður, vinnutími Grikkja 2008 var víst sá lengsti á evrusvæðinu og eftirlaunaaldurinn um meðaltal.
Kreppa bæði Griklands og annarra „jaðar“-ríkja ESB er yfirleitt einföld í eðli sínu. Hagkerfi þessara ríkja gat ekki keppt við útflutning frá kjarnaríkjum ESB, fyrst og fremst Þýskalandi sem blásið hefur út sem útflutningshagkerfi. Á tíma fjármálabólunnar fram að 2008 var hins vegar hægt að halda uppi mun hærri lífsgæðum en ella í þessum löndum með miklu og ódýru flæði lánsfjármagns – einkum frá norðurevrópskum bönkum. En í kreppunni kom að skuldadögum.
Kjarninn í Brusselvaldinu er norðurevrópsk fjármálaelíta (nátengd þeirra bandarísku) og „þýska útflutningsvélin“. Efnahagsstefna Brusselvaldsins endurspeglar efnahagsstyrk landanna sem að því standa. Evran er skraddarasniðin fyrir þarfir Þýskalands. Með tilkomu sameiginlegs gjaldmiðils misstu hins vegar veikari ríkin hagstjórnarvopn til að verja sig, og í kreppunni misstu þau stjórn eigin mála á einu sviði af öðru. Sjá nánar hér

Þýskaland
Þýskt auðvald náði á tíunda áratug að þrýsta verulega niður lægstu launum í eigin landi, ekki síst með hjálp ódýrs vinnuafls frá Austur-Evrópu. Þetta veikti frekar en styrkti eftirspurnina í þýska hagkerfinu sjálfu en útkoman varð samt hagvöxtur, afskaplega útflutningsdrifinn hagvöxtur, og Þýskaland fékk gríðarterka samkeppnisstöðu eigin framleiðslu gagnvart öðrum ESB-ríkjum. Sem óhjákvæmilega þýddi samdrátt iðnaðarframleiðslunnar á hinum svæðunum sem urðu undir í samkeppni við þýsku útflutningsvélina. Hin sameiginlega mynt raskar þannig samkeppnisstöðunni og gagnast einkum sterkustu hagkerfunum en vinnur mest gegn „jaðrinum“. Grunnhugmynd frjálshyggjunnar um frjálst flæði er lög í ESB og þeim sem urðu undir var gert ómögulegt að vernda eigin framleiðslu.
Viðskiptajöfnuður Þýskalands varð hagstæður og jöfnuður viðskiptalanda þeirra tilsvarandi neikvæður. Við þær aðstæður sótti þýskt og norður-evrópskt banka- og fjármálaauðmagn fram á þenslutímanum fram að 2008 og bauð hagstæð lán í „jaðar“-löndunum, ekki síst til þess fallin að kaupa fyrir þau þýskan útflutning (en ekki byggja upp eigin framleiðslu- og stoðkerfi). Löndin voru yfirleitt meira og minna kaffærð í skuldum, skuldum ríkisins, fyrirtækja og einstaklinga. Ójöfn samkeppni og ólíkur efnahagsstyrkur á einum sameiginlegum markaði skilaði sér þannig að sá sterkari dró þróttinn úr hinum veikara. Þegar kreppan skall á tók svo við vandinn að innheimta skuldirnar.

Grikkland
Grikkland tók upp evru árið 2000 og upplifði neysludrifinn hagvöxt og safnaði viðskiptahalla, sérstaklega gagnvart Þýskalandi, og skuldum í norðurevrópskum bönkum til að greiða hallann. Þegar skuldakreppan lagðist yfir Grikkland tók ESB efnahagsstjórnina í landinu milliliðalítið. Nánar tiltekið „Þríeykið" (troika: Framkvæmdastjórnin, Evrópski seðlabankinn að viðbættu AGS). Og gerði grísk stjórnvöld að „landstjórum“ sínum. Á árunum 2010-2018 fékk Grikkland stóra „björgunarpakka“ frá „Þríeykinu“ í formi lána og áætlunar um niðurgreiðslu þeirra í áföngum.
Grikkland hafði tekið upp evru og hafði t.d. ekki möguleika á gengisfellingu til að vernda eða örva eigin framleiðslu og útflutning. Í staðinn þurfti að greiða fyrir „björgunarpakkana“ með miskunnarlausum niðurskurði á opinberri þjónustu, með útstrikun hundruð þúsunda opinberra starfa og meðfylgjandi gríðarlegu atvinnuleysi, með lækkun launa (35% lækkun hjá fagmenntuðum og 31% hjá ófagmenntuðum) og stórlega hækkuðum lífeyrisaldri . Auk þess var þess að krafist að Gríska ríkið seldi ríkiseignir á útsölu, t.d. hafnir og samgöngukerfi. Sjá nánar hér
Björgunaraðgerðum lauk í ágúst sl. Hið ESB-sinnaða RÚV sagði að björgunin hefði tekist vel (endurómandi stóru fréttastofurnar). Það er fegrun raunveruleikans. Hinn þekkti bandaríski hagfræðingur Jack Rasmus lagði eftirfarandi mat á „björgunina“: „Grikkland hefur bara skipt út lánadrottnum. Í fyrstu björgunaraðgerðinni, 2010, skuldaði landið aðallega einkabönkum Evrópu. Í annarri björgunaraðgerð komu samevrópsku stofnanirnar (Þríeykið) og veittu lán til að borga út einkalánadrottnana – Grikland sá raunar aldrei peningana – og og færðu í reynd skuldina yfir á efnahagsreikninga Þríeykisins. Grikkland varð nú að reiða út enn hærri greiðslur – í þetta sinn till Þríeykisins. Þríeykið borgaði síðan einkabakana út. Rannsókn German Institute sýna að 95% af öllum greiðslum af skuldum Grikklands til Þríeykisins hafi að lokum runnið til norðurevrópskra banka.“ Sjá nánar hér
„Þríeykið“ tók þannig að sér að skipuleggja skuldainnheimtu fyrir evrópska fjármálakerfið, og kom fram sem innheimtuaðili fyrir bankastjórana. Í síðasta þætti málsins vísar Þríeykið svo Grikkjum á nýja evrópska banka og vogunarsjóði eftir lánum til að borga samevrópsku stofnanirnar út.
Þannig var tekist á við evrukreppuna víðast hvar í skuldsettum evrulöndum, á misróttækan hátt: með blóðugum niðurskurði ríkisútgjalda, enda fylgir ESB ríkisfjármálasáttmála sem bannar teljandi ríkishalla. Hvaða pólitík er þetta? Þetta er pólitík fjármálafáveldisins, fjármálaheimsvaldastefna.

Ítalía
Öfugt við Grikkland er Ítalía öflugt iðnríki. Á 7-10. áratug gaf ítalskur iðnaður þeim þýska lítið eftir. En þegar Ítalía tók upp evru sýndi sig að ítalski iðnaðurinn hafði samt ekki afköst á við þýsku útflutningsvélina og landið lenti brátt í miklum viðskiptahalla við Þýskaland. Nú gat Ítalía ekki jafnað leikinn eins og áður með því að fella líruna. Við tók efnahagsleg stöðnun og samdráttur. Á árunum 2009-2012 var fimmta hvert ítalskt iðnfyrirtæki lagt niður. Í ríkisfjármálunum tók við niðurskurðarsterfna þó ekki væri hún eins blóðug og í Grikklandi. Atvinnuleysi hefur síðan haldist 10-15% og a.m.k. tvöfalt hærra meðal ungs fólks. Þegar Framkvæmdastjórn ESB sætti sig ekki við Berlusconi sem forsætisráðherra 2011 sparkaði hún honum án þess að spyrja Ítali og setti í staðinn Goldman-Sachs-manninn Mario Monti. Fjármálaveldið kýs helst að stjórna milliliðalaust.
Í ljósi alls þessa er ekki undarlegt að það voru ESB-efasemdarmenn og evruandstæðingar sem unnu kosningarnar á Ítalíu í sumar. Popúlistastjórnin sem nú situr í Róm sættir sig ekki við niðurskurðarkröfur ESB. Hún leggur upp með hallafjárlög og aukin framlög til innviða. Hækkar lægstu laun og lífeyri. En hvers konar keynesismi er jú bannaður í ESB, m.a. er algjört bann við fjárlagahalla yfir 3%. Þar sem Ítalía er í fjötrum evrunnar verður fjárlagahallinn aðeins jafnaður með lántökum. Stjórnarflokkarnir ræða einnig um að stofna „hliðarmynt“ til að greiða með opinbera þjónustu og komast út úr herfjötri evrunnar. Framkvæmdastjórn ESB hefur hafnað hinum nýju fjárlögum á Ítaliu og krefst þess að þau verði endurskoðuð.Sjá nánar hér

Eystrasaltslöndin
eru gott dæmi um þann fjötur sem evran varð ríkjum í efnahagskröggum. Eftir efnahagslega sjokkþerapíu og einkavæðingu í Eystrasaltslöndum á 10 áratugnum fylgdu löndin öll þrjú beingaddaðri frjálshyggju eftir bókinni, fordæmi Lettlands var t.d. haldið hátt á loft af AGS eftir aldamótin. Efnahagsumbæturnar þar voru „business-friendly“, háir skattar á laun en skattaparadís fyrir eignamenn og auðhringa. Þenslan var þó ekki notuð til uppbyggingar heldur varð „af-iðnvæðing“ raunin, og Þýskaland og „kjarnalönd“ ESB notuðu Eystrasaltslöndin í fyrsta lagi sem útflutningsmarkaði og í öðru lagi sem fjármálamarkaði til að fjármagna innflutninginn til þessara landa. Fyrir aldamót voru Eystrasaltslönd komin með fastgengisstefnu, bundu galdmiðil sinn síðan brátt evru, og á fyrsta áratug nýrrar aldar var banka- og fjármálakerfi þeirra allra komið í eigu erlendra norður-evrópskra banka. Árið 2004 gengu þau í ESB og tóku upp evru á árunum 2011-15. Sjá nánar hér
Frá 2008 varð kreppan dramatískt. Í hruninu höfðu Eystrasaltslönd þó enn ekki tekið upp evru, svo formlega gátu þau fellt gengið til að örva eigin framleiðslu og útflutning. En þetta var hindrað af lánadrottnum þeirra sem pressuðu löndin til að fylgja fastgengisstefnu til að verja hagsmuni eigin banka, og fengu í því stuðning ESB. Sem dæmi var fjármálakerfi Lettlands fyrir hrun komið nánast allt í eigu sænskra banka. Vaxandi skuldum var þess vegna mætt með miskunnarlausum niðurskurði opinberrar þjónustu. Um þetta fjallar Hilmar Þór Hilmarsson hagfræðiprófessor í bók sinni The Economic Crisis and its Aftermath in the Nordic and Baltic Countries.
Hilmar Þór skrifar: „Eystrasaltslöndin voru neydd í gríðarlegan niðurskurð ríkisútgjalda í hruninu 2008 ekki síst í mennta og heilbrigðismálum. Slíkur niðurskurður hefði verið útilokaður á Norðurlöndunum. Hefðu íslensk stjórnvöld reynt slíkt hefði það leitt til þjóðfélagsátaka sem engin ríkisstjórn myndi lifa af til lengri tíma.“ (Stundin 18. tbl. 2018 Umrædd grein)
Og atvinnuleysið æddi upp, var t.d. í Lettlandi komið í 15% fljótt eftir hrun. Og hefði orðið miklu meira ef þegnarnir hefðu ekki brugðist við með því að flytjast úr landi í stórum stíl. Hilmar Þór skrifar: „Þegar Eystrasaltsríkin urðu sjálfstæð árið 1991 voru íbúar þar 7,8 milljónir. Nú eru 6,1 milljónir eftir.“ (sama stað)

Ísland
Hliðsjón af ofannefndum löndum ætti að hjálpa til að meta reynslu Íslendinga. Ísland er reyndar ekki „jaðarríki“ í auðvaldsheiminum heldur er staðsett utarlega á kjarnasvæði hans. Ísland er ekki í ESB og því ekki undirlagt ríkisfjármálareglur þess eins og þau ríki sem að framan voru talin. Hins vegar er Ísland ekki alveg utan ESB heldur. Við gengum í EES árið 1995 og það tengdi landið við alþjóðlegt fjármálaumhverfi. Það fór saman við innreið nýfrjálshyggjunnar í landið (meira og minna í alla flokka). Þetta lagði grunninn hnattvæðingu íslensks efnahagslífs (frjálsa flæðið og útrásin!) og fjármálavæðingunni (og hruninu!) Samkvæmt Stefáni Ólafssyni og Arnaldi Sölva Kristjánssyni (Ójöfnuður á Íslandi, sjá t.d. bls. 17) er 1995 líka sá tímapunktur er „íslenska jafnaðarsamfélagið“ leið undir lok og stóraukin ójafnaðarþróun hófst.
Hvernig reiddi Íslendingum af í hruninu miðað við það sem orðið hefði væru þeir í ESB? Spurningin snýst m.a. um ábyrgð ríkis á bankakerfum. Í nóvember 2008 þrýsti ESB íslenskum stjórnvöldum til að gangast við ICESAVE-skuldunum. Og þegar stjórnvöld leituðu lánafyrirgreiðslna hjá AGS lýsti ESB yfir að það væri sameiginleg afstaða allra ESB-ríkja að leggjast gegn því að AGS aðstoðaði Ísland ef kröfur Breta og Hollendinga væru ekki virtar. Þrýstingurinn var mikill og í ákveðna átt.
Með neyðarlögunum í október 2008 var íslensku bönkunum skipt upp, erlenda starfsemin skorin frá og nýir bankar stofnaðir. Hjá ESB hins vegar var sú almenna stefna tekin í fjármálakreppunni að hvert ríki bæri ábyrð á einkabönkum viðkomandi lands. Írland var að nokkru leyti í sömu stöðu og Ísland og írska ríkið þurfti að ábyrgjast skuldbindingar írskra banka eftir hrun, sem dró landið á barm þjóðargjaldþrots. Ef Ísland hefði á líkan hátt verið bundið af fjármálastefnu ESB er líklegt að útkoma okkar úr hruninu hefði orðið miklu verri.
Ísland var ekki bundið af ríkisfjármálareglum ESB (Maastrichtreglum) sem banna meira en 3% fjárlagahalla og fyrstu árin eftir hrun var fjárlagahalli hér 5-6% eða nærri tvöfaldur við þær reglur, og gerði mögulegt að milda niðurskurð opinberrar þjónustu.
En íslenska krónan. Hver var reynslan af henni í hruninu? Hilmar Þór Hilmarsson ber íslenska dæmið saman við Eystrasaltslöndin: „Efnahagsþróunin á Íslandi var frábrugðin þróuninni í Eystrasaltsríkjunum. Gengi krónunnar féll, bankarnir hrundu, en niðurskurður í ríkisfjármálum var mun minni en hjá Eystrasaltsríkjunum. Ef við skoðum árangur efnahagsstefnunnar á Íslandi er hann miklu betri. Mikill hagvöxtur, lítið atvinnuleysi og aukið svigrúm til velferðarútgjalda og uppbyggingar.“ (Stundin.is 1. nóv)
Gengi íslensku krónunnar fór að lækka ört síðla árs 2007 og kaupmáttur launa að rýrna. Snemma árs 2010 hafði hann rýrnað um nálægt 16% miðað við 2007. Skuldavandi, atvinnuleysi o.fl. gerðu kjaraskerðinguna meiri, og hrunið gerði fjölda heimila gjaldþrota vegna bólgnandi lána. Atvinnuleysi fór í um 9% árið 2009 en minnkaði aftur nokkuð hratt næstu tvö ár. Sjá hér niðurstöður Stefáns Ólafssonar og Arnaldar Sölva Kristjánssonar um áhrif hrunsins á launafólk. Umrætt skjal

Málið snýst um fullveldi
Ekki held ég því fram að alþýða Íslands hafi endurheimt fyrri kjör eftir hrunið, en það er undir baráttu hennar sjálfrar komið að hún geri það. Hvorki ástand hagkerfisins né krónan munu hindra það. Það er meginatriði í samanburði á Íslandi og ofannefndum kreppuhrjáðum evrulöndum að Ísland hélt í meginatriðum fullveldi sínu og réði eigin málum. Kjör almennings á Íslandi réðust því áfram fyrst og fremst af útkomunni úr stéttabaráttunni á heimavelli, bæði kaupgjaldsbaráttu og baráttu um ríkisfjármálin (hitt er annað mál að verkalýðshreyfingin fylgdi stéttasamvinnustefnu og gaf eftir umsamdar kauphækkanir 2009 og sveigði sig þannig að „greiðslugetu atvinnuveganna“).
Hin kreppuhrjáðu evrulönd misstu hins vegar meira eða minna frá sér stjórn eigin mála. Þar þarf almenningur í viðbót við eigið auðvald að fást við yfirþjóðlegar stofnanir sem ráða jafnvel úrslitum og það sýnir sig sig að þær hafa í fyrirrúmi aðra hagsmuni en hagsmuni almennings.
Spurningin um gjaldmiðil snýst öðru fremur um fullveldi. Fullveldið er alþýðunni vopn og auðlind og þjóðríkið er frá hennar sjónarhóli miklu æskilegri vettvangur stéttabaráttunnar en ríkja- og efnahagsblokk af gerð ESB. Hvert fer það fullveldi sem látið er af hendi með ESB-aðild? Dæmin frá evrukreppunni sýna það ljóslega að valdið sem látið er af hendi fer til fjölþjóðlegrar og yfirþjóðlegrar fjármálaelítu sem er kjarni Brusselvaldsins.

„Verndarskyldan“ – óskabúningur íhlutunarstefnunnar

Birtist á Attac.org 14. febr. 2014

 

 

Spegillinn á Þrettándanum

Þrettándadag jóla, 6. janúar, hafði Spegillinn í Ríkisútvarpinu (Pálmi Jónasson) innslag um friðar- og ófriðarhorfur í byrjun árs 2014. Farið var yfir helstu ófriðarsvæði á hnettinum nú um stundir. Innslagið var byggt á bandaríska tímaritinu „Foreign Policy“. Það gaf glögga mynd af helstu átakasvæðum í dag, og horfurnar framundan sýndust vissulega ekki bjartar. Hins vegar: Eins og títt er á þessum miðli, og ÖLLUM íslenskum fréttastofum, var sjónarhornið amerískt, myndin var FRÉTTAFRÆÐANDI en SKILNINGSHAMLANDI OG FÖLSK.

Efst á lista ófriðarlandanna, las Pálmi Jónasson, eru Sýrland og einnig Líbanon þar sem Sýrlandsstríðið flæðir yfir landamærin. „Assad forseti virðist fastari í sessi eftir að ekkert varð úr hernaðaríhlutun Bandaríkjanna. Hann hefur að einhverju leyti náð að spila á ótta Vesturveldanna við uppgang íslamskra hryðjuverkamanna þótt hann hafi átt stóran þátt í uppgangi þeirra með grimmdarverkum sínum. Uppreisnarmenn eru margklofnir og helstu stuðningsríki þeirra ósamstíga.“ (þetta má skilja sem svo að vandi Sýrlands sé hinn grimmi Assad, skortur á bandarískri íhlutun og klofningur andstöðunnar). Í Írak reyna súnnítar að rísa upp gegn sía-stjórnvöldum og Al Kaída hefur styrkst, og „óttast er að Íran láti þar enn meira til sín taka með ófyrirséðum afleiðingum“. Í Líbíu virðist allt vera að sjóða upp úr og „þjóðin er margklofin milli íslamista og umbótasinna, þéttbýlis og dreifbýlis o.s.frv. Vopnaðir hópar hafa tekið stjórnina í eigin hendur og allt flæðir í vopnum.“ Afganistan var afgreitt með stuttri setningu: „Og ekki skal gleyma Afganistan.“

Sú mynd sem yfirlitið gaf var að yfirstandandi stríðsátök séu til komin fyrir tilverknað andstæðra trúarhópa eða þjóða/þjóðabrota og vegna harðstjórnar einstakra stjórnvalda gegn eigin þegnum.. Augljósar lygar voru ekki í þættinum en „Hálfsafsannleikur oftast er/ óhrekjandi lygi“ sagði skáldið. Fréttayfirlitið í Speglinum er hversdagslegur fréttaflutningur, ekki gróft tilfelli en dæmigert. Það þarf einbeittan vilja til að fjalla um áðurnefnd helstu stríðssvæði heimsins ÁN þess að TENGJA ÁSTANDIÐ NEITT UNDANGENGNUM ÍHLUTUNUM STÓRVELDA. Nema hvað nefndur var SKORTUR Á ÍHLUTUN Bandaríkjanna í Sýrlandi.

Mín fullyrðing er hins vegar sú að MEGINORSÖK ALLRA STRÍÐSÁTAKA Í HEIMINUM í dag séu yfirgangur og undirróður heimsvaldasinna. Að baki átökunum býr ALLTAF gróðadrifin heimsvaldastefna voldugra efnahagsblokka, og langfremst í þeim flokki eru Bandaríkin og NATO-veldin sem jafnan tala um sig sem „alþjóðasamfélagið.“

Síbreytilegur búningur heimsvaldastefnunnar

Hugmyndaleg yfirbygging heimsvaldastefnunnar er aðeins breytileg í tímans rás. Klassískri nýlendustefnu 19. aldar, kapphlaupi Evrópumanna um Afríku og Asíu fylgdu opinská herraþjóðaviðhorf. Sú kynþáttahyggja hafði þó oftar en ekki „göfugar“ yfirskriftir eins og „kristniboð“ og „siðun“ villimanna og óæðri kynstofna m.m. Herraþjóðaviðhorf Evrópubúa náðu ákveðnu hámarki í nasismanum á árunum 1930-45. Jafnframt náði nasisminn með framgöngu sinni að ófrægja kynþáttahyggjuna svo mjög að hún átti sér ekki viðreisnar von í óbreyttri mynd. Eftir Nürnberg varð hún óbrúklegur búningur.

Framganga nasismans leiddi einnig til stofnunar Sameinuðu þjóðanna, og í stofnsáttmála þeirra frá 1945 fjölluðu fyrstu greinarnar um „jafnan rétt og sjálfsákvörðunarrétt þjóða“ og bann við því að ríki beittu önnur ríki vopnavaldi (nema í sjálfsvörn).

Hugmyndafræði vestrænna heimsvaldasinna á tíma kalda stríðsins (eftir 1945) – undir ótvíræðri forustu Bandaríkja N-Ameríku – byggði öðru fremur á tvennu: Annars vegar á því sem kalla má hnattvæðingarreglu nr. eitt, þ.e.a.s. hugmyndir frjálshyggjunnar um frjálst flæði fjármagns milli landa og heimsálfa (stýrt af Bretton Woods stofnunum og síðar Heimsviðskiptastofnuninni). Þar ræðst straumstefna peninganna af styrkleikahlutföllum efnahagseininganna. Hinn meginþáttur hugmyndafræðinnar var andkommúnismi. Hann réttlætti víðtækt hernaðarkerfi heimsvaldasinna um lönd og álfur.

Eftir fall múrsins og Sovétríkjanna kringum 1990 höfðu Bandaríkin og bandamenn þeirra einstæða yfirráðastöðu á heimsvísu, heimurinn varð „einpóla“. En þar með var líka farin ein helsta forsendan fyrir þeirri heimsmynd heimsvaldastefnunnar sem ríkt hafði. Hugveitur heimsvaldasinna þurftu nú að leggjast í dýpri pælingar og finna hugmyndalega yfirbyggingu yfir það sem þeir nefndu new world order. Stóra vandamálið fyrir USA og aðra vestræna heimsvaldasinna var að skapa sér RÉTTLÆTINGU FYRIR VIRKRI ÍHLUTANASTEFNU og fyrir hernaðarbröltinu sem tryggði arðránskerfið mikla á heimsvísu.

Heimsmyndin eftir 1990 hlaut að verða ofurlítið margbrotnari en hinar fyrri. Skjótt eftir lok kalda stríðsins smíðaði einn helsti ríkishugmyndafræðingur Bandaríkjanna, starfsbróðir Kissingers við Harvard-háskóla, stjórnmálafræðingurinn Samuel Huntington, kenningu sem réttlætti áframhaldandi hernaðarhyggju heimsvaldasinna. „Næsta stríð, ef það kemur, verður átök milli siðmenninga“, sagði hann. Í Asíu eiga Vesturlönd í höggi við siðmenningar konfúsíanismans og hindúismans, en aðalandstæðingur Vesturlanda á heimsvísu er þó íslam, útskýrði Huntington. Þetta mikilvægi íslams verður varla skýrt með sérstöku eðli íslamskrar menningar, miklu fremur af því að íslömsk svæði og OLÍURÍK svæði er nokkuð sem fer mjög saman. Og eftir fall Sovétríkjanna lögðu vestrænir heimsvaldasinnar einmitt áherslu á að tryggja yfirráð sín í Miðausturlöndum, þar sem íslam er ríkjandi trú og menning.

Sjá má að ofanskráð greining „Foreign Policy“ á heimsástandinu nú um stundir er í góðum samhljómi við þessar tesur Huntingtons. Engan skyldi undra, því tímarit þetta var á sínum tíma (1970) stofnað einmitt af Samuel Huntington sjálfum (ásamt Warren D. Manshel).

Heimurinn varð sem sagt einpóla eftir 1990. Ofurvald Bandaríkjanna og bandamanna þeirra var slíkt að þau réðu flestu á alþjóðavettvangi, gátu t.d. notað SÞ í eigin þágu án teljandi mótstöðu og annað eftir því. Samkeppni um auðlindir og markað hélt þó áfram. Bandaríkin voru EIN Í FYRSTU DEILD en þau kepptu stundum um áhrifasvæði við lið úr Annarri deild eins og t.d. gömlu evrópsku stórveldin, Frakkland og Þýskaland. Dæmi um það var í aðdraganda seinna Íraksstríðsins og einnig í Afríku neðan Sahara, Kongó, Rúanda m.m. eins og brátt mun sagt verða. Gamla nýlenduveldið Bretland hefur hins vegar fyrir löngu sætt sig við að vera meðhjálpari í heimsvaldaathöfnum Bandaríkjanna. Upp úr aldamótunum fór síðan nýtt framstormandi auðvaldsríki, Kína, að banka á í keppninni í Fyrstu deild. Það olli því í fyrsta lagi að Vesturveldin snéru bökum þéttar saman en áður og í öðru lagi urðu þau HERSKÁRRI en fyrr.

Snúum þá aftur að hinni hugmyndalegu yfirbyggingu. Segja má að vestræn heimsvaldastefna og hernaðarstefna eftir 1990 hafi sótt fram undir tveimur fánum, a) fána sem á stendur skrifað „hryðjuverkaógn“ og b) fána sem á stendur „verndarskylda“.

Nýhægri heimsvaldastefna gegn „hryðjuverkaógn“

Hugmyndafræðin merkt „hryðjuverkaógn“ finnur helstu ógn samtímans í samsæri íslamskra hryðjuverkamanna. Sú hugmynd samræmist vel áðurnefndum kenningum Huntingtons um íslam sem helsta andstæðing Vesturlanda. Hryðjuverkagrýlan smáfærðist í aukana á 10. áratugnum. Með 11. september 2001 skópu svo vestrænir heimsvaldasinnar sér miklu herskárra hugmyndafræðilegt vopnabúr en áður. Bush yngri og hans menn hófu strax í kjölfarið „stríð gegn hryðjuverkum“, settu fram stefnu um „fyrirbyggjandi stríð“, gerðu lista yfir „öxulveldi hins illa“, og samdrætti í vestrænum herjum og bandarískum herstöðvum eftir lok kalda stríðsins var skjótlega snúið við í átt til nýrrar hernaðaruppbyggingar (árið 20013 voru bandarískar herstöðvar utanlands um 900 í 160 löndum). Óhætt er að kenna þessa hugmyndafræði við NÝHÆGRI HEIMSVALDASTEFNU: Sá sem ekki er með mér er á móti mér. Stefnan er bandarísk að uppruna en var óðara sett á verkefnaskrá NATO líka. Undir þessum merkjum hófst stríðið í Afganistan, og augljós undirbúningur undir seinna Íraksstríðið hófst einnig strax eftir 11. september.

Sá herskái íslamismi sem gjarnan fjandskapast við Vesturlönd er ekki allur sem hann er séður. Al Kaída er auðvitað aðeins einn, en mikilvægur, hluti þeirrar flokkaflóru. Það er hreyfing af grein salafista á meginstofni sunnímúslima. Flokkur þessi varð til í leynilegum en afgerandi tengslum við bandaríska leyniþjónustu í stríði Afgana við Sovétmenn á 9. áratugnum. Síðan þá hafa samtök þeirra verið gegnumsmogin af flugumönnum og komið afar víða við. Mikilvægur millihlekkur í samskiptum CIA við al Kaída eru Sádi-Arabar (sem einnig tilheyra súnnívæng íslam).

Meginhlutverk al Kaída og annarra jíhadista (herskárra íslamista) fyrir vestræna heimsvaldasinna var lengi að skapa þeim réttlætingu til íhlutana, eins og Afganistan er skóladæmi um. En vopnaðir jíhadistar hafa fjölþætt notagildi. Eftir að barátta Vesturveldanna gegn Íran hefur fengið meiri forgang hafa þau beitt íslamistunum fyrir sig á beinni hátt, nefnilega í því að kynda undir trúardeilum í löndum þar sem þeir vinna að „valdaskiptum“. Árið 2007 skrifaði Seymour Hersh grein um þetta sem hann nefndi STEFNUBREYTINGUNA: „Bandaríkin taka þátt í leynilegum aðgerðum gegn Íran og bandamanni þeirra, Sýrlandi. Hliðarafurð þeirrar starfsemi er að styrkja hópa öfgasinnaðra súnníta sem hafa herskáa trúarafstöðu, eru fjandsamlegir Bandaríkjunum og hliðhollir al Kaída.“ Þróunin eftir 2007 sýnir æ betur með hverju ári að þessi greining Hersh gengur eftir.

Frjálslynd heimsvaldastefna og „verndarskylda“

Hugmyndir um „hryðjuverkaógn“ og ógn frá framandi siðmenningu hafa dugað Vesturveldunum vel til hernaðarlegrar útrásar, en þær duga þó ekki ótakmarkað. Mörgum frjálslyndum manni fannst og finnst þetta minna nokkuð mikið á nýlendustefnu 19. aldar og baráttu Evrópu fyrir „siðun villimannanna“. Og eftir sem áður stóð prinsippið um ósnertanlegt fullveldi þjóða óhaggað og torveldaði allar íhlutanir. Enda varð fljótlega til annar farvegur, samhliða þessum, sem heimsvaldastefnan gat veitt sókn sinni eftir. Í vestrænum hugveitum varð til hugmyndin um íhlutanir „í mannúðarskyni“: að það sem best geti réttlætt valdbeitingu og hernað gegn öðrum ríkjum væri „verndun mannréttinda“. Með því að gera valin ríki/stjórnvöld að djöflum með hjálp stóru fréttastofanna mátti grafa skipulega undan fullveldisprinsippinu og koma jafnvel á nýjum og „hreyfanlegri“ reglum í alþjóðlegum samskiptum. Þetta voru frjálslyndar hugmyndir og hér mátti fá með í krossferð ekki aðeins hina frjálslyndu heldur einnig marga vinstri menn, t.d. evrópuvinstrið sem hefur sínar eigin ástæður til að amast við fullveldinu. Hér var sem sagt komin hugmyndalegur búningur fyrir FRJÁLSLYNDA HEIMSVALDASTEFNU.

Góð dæmi um þessa íhlutanastefnu í framkvæmd, svonefndar „mannúðaríhlutanir“, eru stríðin tvö í gömlu Júgóslavíu á 10. tug síðustu aldar, síðan stríðið í Líbíu 2011 og nú síðast staðgengilsstríðið í Sýrlandi sem enn hefur ekki þróast í beina NATO-innrás. Hugmyndalegur búningur íhlutana í þessi lönd hefur verið sá að verið sé að vernda þegna landanna frá voðaverkum eigin stjórnvalda.

Það segir sína sögu að forysta Samfylkingarinnar – sem studdi ekki innrásina í Írak 2003 – studdi einarðlega árásir NATO á Júgóslavíu 1999 og Líbíu 2011. Og vinstri stjórn Jóhönnu og Steingríms studdi alveg fumlaust „uppreisnaröflin“ í Líbíu sem og aðgerðir NATO gegn landinu. Og Össur Skarphéðinsson talaði ítrekað fyrir aðgerðum „alþjóðasamfélagsins“ í Sýrlandi. Eftir að Rússland og Kína beittu neitunarvaldi í Öryggisráðinu gegn aðgerðum í Sýrlandi í febrúar 2012 gagnrýndi Össur ráðið harðlega og sagði það vera þröskuld í vegi þess að „alþjóðasamfélagið“ gæti látið til sín taka í málefnum Sýrlands. Á hinum Norðurlöndunum er myndin svipuð. Í innrásinni í Írak 2003 voru aðeins hægristjórnirnar í Danmörku og á Íslandi með í „bandalagi hinna viljugu.“ En í Líbíustríðinu voru öll Norðurlöndin með, í nafni „mannúðar“, m.a.s. þau sem ekki eru í NATO. Þessi búningur íhlutunarstefnunnar þjónar henni sem sagt enn betur en hinn.

Með yfirburðastöðu sinni á alþjóðavettvangi tókst vestrænum heimsvaldasinnum árið 2005 að koma í gegn í Allsherjarráði SÞ nýju prinsippi, um „verndarskylduna“, skyldu „alþjóðasamfélagsins“ til að vernda borgarana í hvaða landi sem er (Responsibility to Protect, gjarnan skammstafað R2P). Verndarskyldan er prinsipp sem í framkvæmd er SETT OFAR en reglan um að HLUTAST EKKI TIL UM INNRI MÁL fullvalda ríkja. Þarna er fundin skylda og réttur sem rýfur fullveldismúrinn! Undir þessum merkjum eru nýjustu stríðin háð. Þetta er búningur hinnar nýju hernaðarstefnu, „mannúðar-heimsvaldastefnunnar“.

Á 19. öld og allt fram til 1945 voru það nýlenduherrar og „herraþjóðir“ sem áskildu sér rétt til íhlutana í fjarlægum löndum. Nú er það eitthvað sem nefnir sig „alþjóðasamfélagið“ sem áskilur sér þann rétt. Eftir 1990 eru þeir sem beita þessum rétti alltaf þeir sömu – Bandaríkin og NATO-veldin. Engir aðrir.

Múrbrjótar gegn fullveldismúrnum

Þessi róttæka breyting í alþjóðasamskiptum komst ekki á allt í einu vetfangi heldur smátt og smátt. Útbreiðsla hugmyndanna um „hryðjuverkaógnina“ og hugmyndanna um „verndarskylduna“ er aðeins möguleg fyrir tilstilli „heilaþvottavélarinnar“, þ.e. gífurlegrar miðstýringar í vestrænu fjölmiðlakerfi. Heimsmyndinni er dælt inn í okkur nótt og dag – eins og áðurnefnt yfirliti í Speglinum 6. janúar er gott dæmi um.

Heimsvaldasinnar bjuggu sér til hugmyndaleg verkfæri sem kalla má „múrbrjóta“ gegn fullveldismúrnum. Eitt áhrifaríkasta verkfærið er að úthrópa viss ríki sem „óþokkaríki“ og gera leiðtoga þeirra að djöflum í mannsmynd. Annað verkfæri, náskylt, er að auglýsa upp úr öllu valdi ákveðin grimmdarverk (gjarnan framin í „óþokkaríkjum“, allt upp í það að lýsa yfir „þjóðarmorði“. Með þessi dæmi að vopni er skipulega grafið undan áður ríkjandi reglum í alþjóðalögum, grafið undan hugmyndinni um ósnertanlegt fullveldi þjóða og samtímis markaðssett hugmyndin um nauðsyn utanaðkomandi íhlutana (af hálfu „alþjóðasamfélagsins“).

Dæmi sem mest eru notuð hin síðari ár af vestrænum leiðtogum og vestrænum fjölmiðlum til að réttlæta íhlutanastefnu eru sótt til Bosníu 1995, Kosovo 1999, Darfúr (Powell, bandaríski utanríkisráðherra lýsti yfir 2003 að „þjóðarmorð“ færi fram í Darfúr), Suður-Súdan hin síðari ár og nýjustu stríðslöndin, Líbía og Sýrland. En mest notaða dæmið af öllum er blóðbaðið í Rúanda og Búrúndí 1994 (Búrúndí, nágrannaríki Rúanda, hefur reyndar nokkuð fallið í skuggann, „þjóðarmorðið“ þar var nokkru minna í sniðum). Kofi Annan, aðalritari SÞ 1997–2006 (m.a. þegar „verndarskyldan“ var viðtekin hjá SÞ), orðaði það svo í sjónvarpsviðtali: „Alþjóðasamfélagið brást Rúanda og það hlýtur að skilja eftir hjá okkur beiska eftirsjá.“ (BBC news 26. mars 2004)

Fleiri verkfærum beitir heimsvaldastefnan til að skapa sér árásarfæri inn á mikilvæg svæði. Áður var nefnt að Bandaríkin kyntu undir trúardeilum til að grafa undan ákveðnum stjórnvöldum með því að styrkja íslamista og beita leynivopninu al Kaída. Þetta fellur inn í gamla stjórnlist heimsvelda og stórvelda við að veikja eða fella andstæðinga, að „deila og drottna“. Aðferð Vesturveldanna við að styrkja tök sín í Mið-Austurlöndum, Afríku og víðar er mjög oft einmitt þessi: að skapa sundrungu og upplausn, að gera viðkomandi land „viðráðanlegra“, að koma á valdaskiptum, a.m.k..

Vel auglýstar áróðursherferðir heimsvaldapressunnar um mannréttindabrot, fjöldamorð o.fl. byggja yfirleitt ekki á eintómu lofti. Umrædd svæði eru átakasvæði þar sem geysar frelsisbarátta, þjóðernisleg barátta, barátta fyrir aukinni sjálfsstjórn, aðskilnaði landshluta, ólga af einhverju tagi eða þá einhvers konar neyðarástand. Nóg er af slíkum dæmunum en vestræn pressa ræður því hvaða svæði er sett í fókus.

Ef slík barátta fær stuðning í vestrænni pressu eða slík neyð fær kastljósið á sig er ástæða til að skoða málið nánar. Þá er nokkuð víst að heimsvaldasinnar telja viðkomandi stjórnvöld til andstæðinga sinna og styðja þess vegna andspyrnuöflin til að veikja þetta ríki eða koma á „valdaskiptum“. Þegar ólgan á slíkum átakasvæðum þróast yfir í borgarastríð er mjög líklegt að heimsvaldasinnuð herveldi standi þar á bak við. Við nánari skoðun sést líka oftar en ekki að heimsvaldasinnar eiga einhvern hlut að máli í hinum auglýstu grimmdarverkum, en ekki er við að búast að hin miðstýrða vestræna pressa fjalli um það.

Afríka – endurtekið nýlendukapphlaup

Nýlendukapphlaupið um Afríku endurtekur sig. Endurtekið nýlendukapphlaup stórveldanna er hreint ekki bundið við Afríku en í þessari grein er athyglinni beint að Afríku.

Afríka er afar rík af mörgum þeim hráefnum sem heiminn skortir. Olía og jarðgas eru mikilvægur en þó aðeins einn þáttur. Nefna má málma (gull, járn) og grundvallarefni í nútímaiðnaði og landbúnaði eins og úran, báxít og fosfat. Í Kongó keppa auðhringarnir um vinnsluna á koltan sem er nauðsynlegt efni fyrir alla farsíma og tölvur, þar með lykilefni í hergagnaframleiðslu. Aðalkeppendur um auðlegð Afríku eru annars vegar Vesturveldin (einkum Bandaríkin, Bretar og Frakkar) og hins vegar Kína. Kína er nú stærsti viðskiptavinur Afríku og sem fjárfestir er það líka risi. Vesturveldin geta ekki lengur unnið Kína í keppninni um Afríkumarkaðinn á viðskiptagrundvelli. Svar þeirra er aukin beiting hervalds.

Heimsvaldasinnar senda nú heri og/eða „hernaðarráðgajafa“, lofthersveitir eða „dróna“ inn í Afríku og blanda sér þannig í þarlend átök í meiri mæli en þau hafa almennt gert frá því nýlendutímanum lauk upp úr 1960. Frakkar hafa á undarförnum misserum sent hersveitir inn í nokkrar af gömlu Afríkunýlendum sínum: Fílabeinsströndina (2011), Malí (2013), Miðafríkulýðveldið (2013).

Bandaríkin beita æ fjölbreytilegri herstjórnarlist í heimsvaldabrölti sínu. Eðlilega beita þeir helst hervaldi í löndum þar sem stjórnvöld teljast þeim ekki nægilega hliðholl. En í staðinn fyrir beinar innrásir líkt og í Írak og Afganistan veðja þau í auknum mæli á STAÐGENGILSSTRÍÐ, að vopna og styðja helstu fylgiríki sín til að annast hernaðarafskipti, stundum gegnum Afríkusambandið. Ellegar að Pentagon styður staðbundna stríðsherra gegn óæskilegum stjórnvöldum, stríðsherra sem ýmist berjast á grundvelli ættflokka eða trúar. Þegar þetta er skrifað láta Kanar til sín taka hernaðarlega í Súdan, Sómalíu, Miðafríkulýðveldinu (ásamt Frökkum) og miklu víðar.

Súdan: Bandaríkin stóðu fremst í flokki í stuðningi við aðskilnað suðurhluta Súdans og sjálfstæði Suður Súdan, bæði með viðskiptaþvingunum gegn stjórninni í Khartoum og áratuga stuðningi við uppreisnarherinn SPLA (Sudan Peoples Liberation Army), nokkuð sem skilaði landshlutanum sjálfstæði 2011. Áherslu Pentagon á þennan stuðning verður að skilja annars vegar í ljósi mjög lofandi olíulinda í Suður Súdan og hins vegar vaxandi umsvifa Kínverja í Súdan og vinskap þeirra við stjórnvöld í Khartoum. Sómalía: Eftir misheppnaða vopnaða íhlutun í Sómalíu 1991-94 hafa Bandaríkin beitt fyrir sig herjum Eþíópíu, Kenýu og Afríkusambandsins til íhlutunar og „friðargæslu“ í landinu. Helstu fylgiríki Bandaríkjanna leggja til hersveitir á vegum Afríkusambandsins, ekki síst Úganda. Bandaríkin hafa í landinu hópa hernaðarráðgjafa og stöðvar til drónahernaðar á borgir og bæi Suður-Sómalíu. Líbía: Kínverjar voru hraðvaxandi viðskiptaaðili Gaddafís í Líbíu en innrás NATO 2011 neyddi þá til að draga sig út. Líklega var það mikilvægasta ástæða fyrir árás NATO þótt vestræn pressa forðaðist eins og heitan eldinn að nefna slíkt.

Eftir að efnahagssókn Kína í Afríku hófst lögðu heimsvaldasinnaðar hugveitur til við George W. Bush að stofna sérstaka herstjórn fyrir Afríku og niðurstaðan varð AFRICOM, Bandaríska Afríkuherstjórnin sem var komið á fót 2006-08. Gegnum AFRICOM leggur Pentagon Afríkuríkjum til hernaðarráðgjafa, sendir litla herflokka til herþjálfunar, tekur þátt í heræfingum og skipuleggur hernaðaraðstoð. Þannig hefur Pentagon nú komið á skipulegu hernaðarsamstarfi við öll 54 ríki Afríku nema Súdan, Simbabve og Erítreu. Markmið Bandaríkjanna er að SAMEINA Afríku undir Bandarískri herstjórn, ennfremur freista þess að halda Kína frá kjötkötlum Afríku.