Sýrlandsstríðið: innrás sem tapaðist

(birtist á Neistum.is 28. október 2019)

Veður skipast ört í lofti yfir Sýrlandi. Það sem Donald Trump boðaði fyrir tveimur vikum virðist síðan hafa gerst: Hann dregur bandarískan her burt af flestum átakasvæðum Sýrlands. Eftir nokkurra daga reiptog í stjórnkerfinu kom Trump samt aftur fram og útskýrði að herinn ætlaði þó ekki að yfirgefa sýlensku olíusvæðin. Í því sambandi er hann ekki með neitt froðusnakk um „lýðræði og mannréttindi“ í anda Obama, heldur segir hann einfaldlega: „Við höfum tryggt olíuna, og þess vegna munum við halda eftir litlum fjölda bandarískra hermanna á því svæði þar sem þeir [Sýrlendingar] hafa olíuna.“ Trump segist sem sagt hafa „tryggt olíuna“ svo hvorki ISIS né Sýrlandsstjórn komist í hana – og sendir þangað síðan aukinn liðstyrk. Það bendir til einhverrar framlengingar á þessu ránsstríði.

Brottkvaðning bandarísku hermannanna gerðist samhliða innrás Tyrkja („Friðarvorið“) á landræmu sunnan tyrknesku landamæranna 9. Október, sem Erdogan kvaðst ætla að gera að „öryggissvæði“ gegn hersveitum Kúrda. En Trump segist líka hafa komið fram sem „sáttasemjari“, hann hafi samið við Erdogan um að ganga ekki „of hart fram“ gegn Kúrdum. Þá segir hann að útkoman sé sigur fyrir Bandaríkin.

Trump getur vissulega sagt að það samræmist stefnu hans um um „America first“ að draga sig úr „endalausum íhlutunum“ vítt um veröld, að það sé gott fyrir Bandaríkin að losna úr „endalausum stríðum“ sem hafi kostað ríkið 8 billjónir dollara. Hann hefur líka sagt nýlega að stríðin í Írak og Sýrlandi hafi verið „tilgangslaus“ og „byggð á lygum“. Brottkvaðningu úr Sýrlandi er hins vegar mætt með víðtækri gagnrýni úr bandaríska „djúpríkinu“, frá haukum beggja flokka. Þar er Trump fordæmdur fyrir að svíkja bandaríska hagsmuni, svíkja Kúrda og „endurlífga ISIS“. Það hefur blasað við lengi að Bandaríkin eru alvarlega klofin í afstöðunni til Sýrlandsstríðsins. Hernaðariðnaðar-batteríið (military-industrial complex) ræður ennþá „djúpríkinu“ og CIA er nátengd því.

---

Sochi-samningur og Kúrdaspurningar
Trump talar valdsmannslega en hann er í raun ekki í aðstöðu til að ákvarða neina friðarskilmála í landi sem hann sýnist vera að hröklast út úr. Ef brottkvaðningin er meira en sjónhverfingar. Hins vegar var gerður annar samningur 22. október sl., í Sochi í Rússland, milli Pútíns og Erdógans. Samningsviðræðurnar voru harðar en ákvæðin í þeim samningi eru alveg áþreifanleg: Samkvæmt þeim á Tyrkland að stöðva árás sína á Sýrland. Landræma við landamærin skal vera „öryggissvæði“ þar sem Sýrlandsher mun taka stjórn en Tyrkir og Rússar gæta þess að skilmálum sé fylgt.

Varnarsveitir Kúrda (YPG, hluti af SDF-hernum) verða að hverfa frá landamærunum. Sýrlandsher skal taka stjórn í Norðaustur-Sýrlandi. Einingu og friðhelgi Sýrlands skal virða, öll sundurlimun úr sögunni. Í samningnum frá Sochi er ekki Bandaríkjunum ætlað neitt hlutverk. En reyndar var þar ekki heldur neitt minnst á olíusvæðin.

Ögrunaraðgerðir gegn Íran sýna alvöru Bandaríkjanna

(birtist á Neistum.is 20 júní 2019)

„Við höfum nú 5-10 ár til að hreinsa upp þessi gömlu skjólstæðingsríki Sovétríkjanna, Sýrland, Íran og Írak, áður en næsta risaveldi kemur og skorar okkur á hólm.“ Þetta sagði Paul Wolfowitz þá vara-varnarmálaráðherra Bandaríkjanna (síðar varnarmálaráðherra) árið 1991 á fundi með Wesley Clark yfirhershöfðingja NATO. Sjá hér
Sprengjum var skotið á tvö olíuskip á Persaflóa 13. júní, japanskt og norskt, og bandarísk stjórnvöld (og bresk, Ísraelsk, Sádísk m.m.) segja Írana hafa verið að verki. Núverandi átök Bandaríkjanna og Írans birta okkur óvenjulega skýrt um hvað taflið snýst: Um svæðisbundin yfirráð, um hnattræn yfirráð. Það sama og árið 1991. En það ár voru Bandaríkin einmitt að máta sig í hlutverkið „Risaveldið eina“, og flest sýndist mögulegt. Þau eru enn í þessu hlutverki árið 2019. Nú eru tilþrifin hins vegar orðin mjög krampakennd. Eins og við skrifuðum í greininni. „Íran, Miðsvæðið og heimsvaldastefnan“: „Bandaríkin (og Vestrið) eru hnignandi efnahagsveldi sem tapa í efnahagsáhrifum og markaðshlutdeild ár frá ári. Viðbrögð þeirra við þessu verða stöðugt meira einhliða: að beita þeim yfirburðum sem þau hafa: hernaðarmætti og ofbeldi.“ Sjá grein. Ætlun Donald Trump er skýr: „Make America great again“.

---

 Að útnefna „óvini“ og slá þá niður

Þessa tæpu þrjá áratugi frá 1991 hefur ákveðin mantra verið grundvallaratriði í stjórnstöðvum bandarískrar utanríkisstefnu. Það er listi yfir ákveðin lönd, „öxulveldi hins illa“ eða einfaldlega „óvinaríki“, ríki sem þarf að ráðast gegn, veikja, grafa undan og kalla þar eftir „valdaskiptum“. Hvaða lönd eru á þessum lista? Það eru einfaldlega lönd sem talin eru of óháð vestrænu valdi og eru á hernaðarlega mikilvægum og auðlindaríkum svæðum. Listinn breytist af og til, t.d. ef „valdaskipti“ hafa tekist einhvers staðar og önnur „óvinalönd“ verða mikilvægari. Hann breytist lítt eða ekki þótt vald færist milli demókrata og repúblíkana. Árið 2001 var listinn opinberlega tengdur „hnattrænu stríði gegn hryðjuverkum“ og fyrst og fremst miðaður á hin olíuríku Austurlönd nær.
Íran hefur alla tíð verið ofarlega á listanum (nánar tiltekið frá byltingunni 1979) vegna olíuauðs og andstöðu við vestræna heimsvaldastefnu. En Íran er hlutfallslega sterkt og vel fært um að bíta frá sér. Þess vegna hefur það tafist að BNA og bandamenn legðu í beint stríð við landið. Ennfremur: Íran býður upp á freistandi viðskipti og fjárfestingar. Þess vegna gerist það nú að BNA virðist vera að einangrast í sinni herskáu afstöðu til Írans. Að Bandaríkin skuli samt skora Írana á hólm er ekki merki um að Íran hafi veikst eða Bandaríkin styrkst. Það er fyrst og fremst merki um vaxandi örvæntingu í Washington.

---

Heimsvaldatafl og ójöfn þróun

Kapítalísku efnahagskerfin, og þar með heimsveldin, þróast ójafnt og sækja fram eða hopa á heimsmarkaði samkvæmt styrkleika sínum. Það er lögmál. Þróun auðvaldsheimsins er enn sams konar og sama eðlis og um og upp úr 1900 þegar Þjóðverjar sigldu upp að og fram úr Bretum og Frökkum í iðnaði en vantaði Lebensraum (eins og Lenín lýsti í bókinni Heimsvaldastefnan). Útkoman úr því varð tvær heimsstyrjaldir. Nú fer líku fram þegar nýtt efnahagsveldi, kapítalískt Kína, þrammar fram á heimsmarkaðsvöllinn. Frá 2013 hefur Kína lýst yfir uppbyggingu „nýja Silkivegarins“ (BRI, Belt and Road Initiative), efnahagsbeltis með háhraðaflutningum á landi og líka á sjó auk vöru- og fjárfestingaflæðis sem samtengja skal Kína og Evrópu og allt svæðið þar á milli. BRI nær nú yfir nærri 70 lönd og 40% af þjóðarframleiðslu heimsins. Mike Pompeo utanríkisráðherra hefur sagt að Kína sé höfuðandstæðingur Bandaríkjanna og „geo-strategic threat“. Og Íran er lykilhlekkur í Silkiveginum. Sjá nánar
Bandaríkin urðu risaveldi í krafti öflugasta framleiðslukerfis heimsins. Nú hafa þau löngu staðnað sem iðnríki, þau hafa útvistað miklu af iðnaði sínum og hafa ekki lengur það framleiðslukerfi sem þarf til að „make America great“. Auk þess er olídollarakerfið að bresta. Í staðinn grípa Bandaríkin báðum höndum krampataki um sitt öflugasta vopn: hervald og ógnanir. Þau hafa langstærsta her heimsins og þau eyða trilljónum og aftur trilljónum dollara í stríð, valdarán, refsiaðgerðir og viðskiptastríð vítt um lönd og álfur. Bandaríkin eru gríðarlega ofbelsdissinnað heimsveldi og munu því ekki „stíga til hliðar“ með friðsemd. Því miður.

---

Fjandskapurinn við Íran er í alvöru

Í þessu ljósi verður að skoða atburðina á Persaflóa sl. 13. júní. Bandaríkin og nánustu fylgiríki skelltu óðara skuldinni á Írana. En það er of vitlaust til að það þurfi einu sinni að rannsaka það eða ræða sérstaklega. Fyrrverandi breski sendiherrann Craig Murray skrifar: „Ég reyni ekki að mæla dýpt þeirrar heimsku sem trúir því að Íran myndi ráðast á japanskt olíuflutningaskip samtímis því sem forsætisráðherra Japans sest niður, í óþökk Bandaríkjanna, til friðsamlegra samræðna um efnahagssamvinnu um það hvernig Íran megi komast í gegnum bandarískar refsiaðgerðir.“ Sjá hér
Bandaríkin byggja öll stríð sín á einhverri grundvallarlygi (og eru svo sem ekki ein um það). Æði oft þarf ögrunaraðgerðir, sviðssett hryðjuverk, stundum með hjálp staðgengla, til að koma stríðinu í gang. Tonkinflóa-atvikið 1964 var hryðjuverk undir fölsku flaggi og nýttist til fullrar innrásar í Víetnam, atburðirnir 11. september voru notaðir til að ráðast á Afganistan sem ekki tengdist þeim á nokkurn hátt, „gjöreyðingarvopn Saddams Hússein“ voru fölsk átylla notuð til að ráðast á Írak, „eiturefnaárásirnar“ notaðar til loftskeytaárása á Sýrland o.s.frv. Og sagan endurtekur sig enn.
Bandaríkin segja sig frá kjarnorkusamningnum við Íran og hefja nýjar og harðari refsiaðgerðir gegn landinu (og gegn þeim sem skipta við Íran), eins þótt það gangi gegn augljósum hagsmunum bandamannanna þeirra (ESB m.m.). Bandaríkin neita að draga sig út úr Sýrlandi þó að íslamistar séu þar sigraðir (enda var stríð BNA við ISIS yfirskin). Allt þetta sýnir alvöruna í fjandskap Bandaríkjanna við Íran, að þau veðji ennþá á stríðstrompið í þeirri von að stríð, stríðshótanir, efnahagslegar refsiaðgerðir og alþjóðleg áróðursherferð geti sáð sundrungu í Íran og veikt landið nægjanlega til að koma á hinum eftirsóttu „valdaskiptum“. Hin sviðsettu hryðjuverk í Persaflóa fyrir skemmstu eru enn ein vísbendingin um þessa miklu alvöru. Þess vegna: Búum okkur undir að þurfa að taka afstöðu til fleiri ögrunaraðgerða þar sem reynt verður að koma sök á Íran. Spurningin verður bara hvort heimsvaldasinnum og áróðursmaskínu þeirra takist að draga nógu marga „viljuga“ bandamenn með sér í hina komandi krossferð.

Frelsun Aleppo

(Stutt stöðufærsla á Fésbókarsíðu SHA 7. febr 2016 og lífleg umræða sem fylgdi)

Frelsun Aleppo, stærstu borgar Sýrlands, nálgast hratt. Það er hart að vita, kæru friðarsinnar, en úrslitin ráðst á vígellinum. Ekki í Genf. Takist þetta má segja að sjaldan hafi jafn einangruð þjóð unnið meiri sigur á heimsvaldasinnum. Hún er þó ekki alein meðan hún hefur stuðning Rússa. Straumurinn hefur snúist og verður varla snúið aftur nema með massífri vestrænni innrás. Vestrið á þó óhægt með að beita sér þar sem það þykist vera að berjast við ISIS og Al Kaída. Líklegra er að Tyrkir, Sádar, Katar, Furstadæmin o.s.frv. ráðist inn en þá er stuðningurinn við jíhadistana líka æpandi ljós. Illt að SHA og friðarhreyfingin treystir sér ekki til að taka afstöðu. Lesið Robert Fisk um málið.

Jonas Thor Gudmundsson Nú skil ég ekki nákvæmlega hvaða afstöðu þú vilt að SHA og friðarhreyfingin taki í þessu máli. Ég myndi halda svo að friðarhreyfingar almennt myndu aldrei taka afstöðu með vopnuðum átökum. Þetta er og verður áfram martröð fyrir íbúa svæðisins. Sama hvernig útkoman verður í Raqqa, þá verður aldrei nokkur "frelsun" í gangi - heldur áframhaldandi eymd og hörmung. Átökin verða ekki leyst með vopnum. Kannski er þetta barnalegur hugsanarháttur hjá mér.

Þórarinn Hjartarson Friðarhreyfing, Jónas, sem getur ALDREI tekið afstöðu í vopnuðum átökum, jafnvel ekki í þjóðfrelsisstríði gegn innrás heimsvaldasinna, er vængstífð og lömuð.

Stefán Pálsson Á friðarhreyfing að velja sér lið í styrjöldum í fjarlægum löndum? Um það geta menn deilt. - En varðandi þetta tiltekna stríð þá deili ég einfaldlega ekki þeirri skoðun Þórarins að hér sé um að ræða andstæðurnar þjóðfrelsislið vs. heimsvaldasinnað innrásarlið.

Þegar stríðið byrjaði lenti maður ótaloft í deilum við fólk sem vildi draga upp þá mynd að í Sýrlandi ættust við einræðisstjórn og lýðræðiselskandi almenningur. Það fór ekki lítill tími í að reyna að rökræða það mál og benda á að átakalínurnar væru fyrst og fremst eftir þjóðernis-, ættbálka og trúarbragðalínum. Að uppreisnarmenn væru upp til hópa súnníar á móti shíamúslimum, alavítum, kristnum, kúrdum og drúsum.

Friðarbaráttan og SHA

(Birtist á Friðarvefnum 18/3 2015)

Friðarhreyfingin á Vesturlöndum hefur undanfarin ár verið lítt virk og sýnist mjög ráðvillt gagnvart nýjum stríðum í Líbíu, Sýrlandi, Írak, Úkraínu og víðar. Ekki heldur SHA á Íslandi tekst að taka skýra afstöðu Í þessum stríðum, hvað þá að skipuleggja öfluga baráttu fyrir friði.

Þetta er breyting frá því sem áður var. Ég fékk pólitíska skírn í baráttunni gegn stríðsrekstri Bandaríkjanna í Víetnam, stríði sem ól af sér mesta andheimsvaldastarf 20. aldarinnar. Alþjóðleg samstaða átti stóran þátt í sigri víetnömsku þjóðarinnar 1975 og sú hreyfing olli pólitískri ólgu á Vesturlöndum og gerði mína kynslóð róttæka. Viðlíka gerðist aftur í tengslum við innrás „hinna viljugu“ í Írak 2003. Þá kviknaði aftur öflug grasrótarbarátta gegn stríði um hinn vestræna heim. Mannfjöldinn í götumótmælum var hliðstæður við hátinda Víetnambaráttunnar. Og mótmælahreyfingin gegn stríðinu vann áróðursstríðið svo Bush og Blair stóðu uppi sem ærulausir stríðsglæpamenn sem höfðu falsað gögnin um „gjöreyðingarvopn Saddams“.

Mótmælin gegn Íraksstríðinu á Íslandi voru líka mjög kröftug. Mánuðum saman voru vikulegir útifundir haldnir í Reykjavík. Allt annað gildir um nýjustu stríðin. Engin mótmæli eða ályktanir komu frá SHA né öðrum þegar stríð NATO geysaði í Líbíu. Og sama er uppi á teningnum í Sýrlandi, í stríði sem USA og ESB-veldin reka gegnum staðgengla. Breytingin er afskaplega sláandi. Ég ætla að slá því fram að meginorsakirnar séu tvær:

Í FYRSTA LAGI  skýrist hin ráðvilta afstaða fjölmargra friðarhreyfinga af því að heimsvaldasinnar tóku upp „smart power“ (sniðuga beitingu valds). Þeir píska upp stemningu gegn útvöldum „harðstjórum“, beita fyrir sig mannréttindasamtökum (NGO´s) og skipuleggja miklar ófrægingarherferðir gegnum heimspressuna. Slíkar herferðir geta tekið stefnu á íhlutun frá „alþjóðasamfélaginu“ undir merkjum „mannúðarinnrásar“ (sbr Líbíu), eða þá, sem algengara hefur orðið, að valin er leið stríðs gegnum staðgengla. Þá felst íhlutunin í að styðja uppreisn óánægðra trúarhópa eða þjóðernishópa og byggja upp og vopna her málaliða, oftast undir trúarlegri eða þjóðernislegri yfirskrift. Þriðja aðferðin er að ráðist er á fórnarlömbin út frá endurnýjaðri kennisetningu um „stríð gegn hryðjuverkum“ (sbr Sýrland og Írak 2014). Lömun friðarhreyfingarinnar liggur þá í því að hún kaupir að einhverju leyti þessar opinberu skýringar stríðsaflanna á hernaðinum. Um þessar aðferðir kenndar við  „smart power“ fjalla ég í  annarri grein: