Lög á sjómenn og SALEK – blikur á lofti

(bistist á heimasíðu Alþýðufylkingarinnar 15. febr 2017)

Þrýstingur vex jafnt og þétt kringum sjómannaverkfallið, og krafa um stjórnvaldsaðgerðir verða 
háværari. Þetta þarf ekki að koma á óvart. Atvinnuvegaráðuneytið gefur út svarta skýrslu, „Mat á þjóðhagslegum kostnaði verkfalls sjómanna“ (*) Útgerðarmenn reikna greinilega með lögum á verkfallið – að fenginni reynslu af því á síðustu 30 árum hafa 15 sinnum verið sett lög á vinnudeilur og þar af sjö sinnum á sjómenn! (farmenn eða fiskimenn). Aðrir binda vonir við skattaafslátt, að láta þannig niðurgreiðslur ríkisins til sjávarútvegsins leysa útgerðina undan launahækkunum.

Deilan dregst á langinn og sýnir góða samstöðu og stéttvísi meðal sjómanna. Jafnframt sýnir hún enn einu sinni þá miklu samstöðu sem ríkir meðal íslenskra atvinnurekenda um að hindra að verkfallsaðgerðir skili árangri. Viðbrögð þeirra við verkföllum eru alltaf prinsippmál og í þeirra röðum ríkir í raun bann við því að beygja sig fyrir verkfalli, þar sem slíkt myndi skapa hættulegt fordæmi meðal launþegahópa. Stéttasamstaða atvinnurekenda snýst mjög um það að sýna að verkföll borgi sig ekki.  

Önnur stéttarleg viðbrögð eignastéttarinnar eru sama eðlis, og jafnvel alvarlegri. Atvinnurekendavald og ríkisvald nota neikvæða umræðu um verkfallið til að ráðast að samningsréttinum. Þar fer Bjarni Benediktsson forsætisráðherra fyrir. Í Silfrinu um daginn (5/2) sagði hann orðrétt: „Það sem mér finnst að við eigum að spyrja okkur, svona í ljósi þessa verkfalls,  sem kemur á eftir mörgum öðrum verkföllum sem við höfum gengið í gegnum á undanförnum árum, er einfaldlega það hvort við þurfum ekki að fara að endurskoða þennan ramma vinnumarkaðarins, sem virðist ekki hafa fram að færa neinar leiðir til þess að höggva á hnútinn þegar það er stál í stál.“  Sem sagt, breyta þarf „vinnumarkaðsmódelinu“. Bjarni vísar þarna líka í launadeilurnar 2015, sem urðu tiltölulega víðtækar. Viðbrögð fulltrúa atvinnurekenda og ríkisvalds – og ASÍ-forustu – við þeim verkföllum voru þau að þetta mætti helst aldrei endurtaka sig. Til að hindra það yrði að setja kraft í SALEK-viðræður milli aðila vinnumarkaðar. Í viðtalinu í Silfrinu bætti Bjarni við: „Í því sambandi er oftast talað um að við gætum stóraukið vald ríkissáttasemjara, að við gætum þvingað menn til að hlíta hinu almenna merki markaðarins um svigrúm til launahækkana, ef menn ná ekki niðurstöðu í samningum... þetta er í raun kjarni þess samtals sem hefur verið í gangi undanfarin ár undir merkjum SALEK, milli almenna og opinbera markaðarins og stjórnvalda... það miðar að því að við færum okkur nær norræna módelinu og að þróa og þroska leiðir til að komast út úr svona öngstræti.“ (*)

Ágreiningur hefur verið verulegur innan verkalýðshreyfingarinnar um SALEK-viðræðurnar. Verkalýðsfélag Akraness ásamt nokkrum öðrum verkalýðsforingjum hefur staðið fast gegn því vinnumarkaðslíkani sem SALEK hefur byggt á, af því það sé til þess fallið – og til þess hugsað – að stórskerða samningsrétt stéttarfélaga. ASÍ-forustan hefur mótmælt því kröftuglega: „Nei, það er ekkert í þessu samkomulagi sem hróflar við ákvæðum vinnulöggjafarinnar um samningsrétt einstakra stéttarfélaga“ (*) En orð Bjarna forsætisráðherra segja það sem segja þarf: Markmiðið er að „þvinga menn til að hlíta hinu almenna merki markaðarins um svigrúm til launahækkana“ og að „stórauka vald ríkissáttasemjara“, segir hann. Sem kunnugt er er eitt meginatariði í SALEK-viðræðunum stofnun Þjóðhagsráðs sem greina skuli stöðuna í efnahagsmálum í aðdraganda kjarasamninga og leggja línu um „svigrúm til launahækkana“.

Nú ríður á að verjast tvöfaldri hættu: hindra það að enn ein lög verði sett á kjaradeilu sjómanna og eins að „skaðinn“ sem vinnudeilan veldur verði síðan notaður til að þvinga upp á okkur nýjum ramma um vinnudeilur skv. óskum atvinnurekenda.