Söguendurskoðun frá Brussel

(Birt á Neistum 5. febrúar 2020)

Molotov undirritar griðarsamninginn. Ribbentrop og Stalín fyrir aftan.

Í september 2019 voru 80 ár liðin frá upphafi seinna stríðs. Af því tilefni  samþykkti Evrópuþingið í Brussel þann 19. september „Ályktun um mikilvægi evrópskra minninga fyrir framtíð Evrópu.“ http://www.europarl.europa.eu/doceo/document/TA-9-2019-0021_EN.pdf  Í ályktuninni eru aðildarlöndin hvött til að halda hátíðlegan dag griðarsamnings Hitlers og Stalíns, 23. ágúst sem „sameiginlegan minningardag um fórnarlömb nasisma og kommúnisma“. Söguendurskoðun ESB gefur griðarsáttmálanum gríðarlegt sögulegt vægi en horfir skipulega framhjá aðdraganda hans.

Söguendurskoðunin er ekki alveg ný af nálinni þar sem Evrópuþingið samþykkti árið 2008 að lýsa 23. ágúst „evrópskan dag minninga um fórnarlömb stalínisma og nasisma“ og hefur síðan gert nokkrar almennari samþykktir um „evrópska samvisku og kommúnisma“ og „evrópska samvisku og alræðisstefnu“. En þessi síðasta ályktun gengur skrefi lengra en áður í því að gera Sovétríkin og Þýskaland Hitlers sameiginlega ábyrg fyrir heimsstyrjöldinni síðari.

Ályktun Evrópuþingsins fer m.a. fram á að fjarlægðar séu í aðildarríkjunum öll minnismerki sem heiðra alræðisstjórnir, þ.á.m. þau sem helguð eru Rauða hernum. 

Ályktunin var borin fram af hægriflokkum á Evrópuþinginu en hún var studd af mörgum krataflokkum, grænum og frjálslyndum. En hún hefur mætt verulegri andstöðu. T.d. komu þúsundir kommúnista og vinstriróttækra saman í Róm hálfum mánuði eftir samþykktina og svöruðu ályktun ESB með slagorðinu „Fuck you!“ https://morningstaronline.co.uk/article/w/italian-communists-protest-eu-moves-to-rewrite-history

 

Í íslensku samhengi má segja að sögutúlkanir Þórs Whitehead  og Hannesar Hólmsteins Gissurarsonar ráði nú ríkjum í Brussel. Söguendurskoðunin er gamaldags andkommúnismi en gegnir jafnframt nýju hlutverki í nútímanum: í því að djöfulgera Rússland og endurnýjað rússahatur gegnir einmitt meginhlutverki í herskárri liðssöfnun BNA og Vestursins gegn keppinautunum í kalda stríðinu nýja. 

Hér á eftir fylgir ágæt grein um málið eftir Lennart Palm, sænskan söguprófessor, og birtist á vefnum BEVARA ALLIANSFRIHETEN. https://www.alliansfriheten.se/brussels-historierevisionism-om-andra-varldskriget/ 

ESB endurskoðar sögu síðari heimsstyrjaldar

Lennart Palm

Þann 19. sptember 2019 samþykkti Evrópuþingið með miklum meirihluta ályktunina „Mikilvægi evrópsksra minninga fyrir framtíð Evrópu“. Tilgangurinn með henni var sagður vera að þjóðir evrópu læri af stórslysum sögunnar til að forðast þau í framtíðinni. En minni er vandmeðfarið. Mennirnir vilja gjarnan hagræða og lagfæra söguna, oft af hugmyndafræðilegum orsökum. Stjórnmálamenn Evrópuþingsins reyna að búa til sameiginlegar minningar en sams konar hagræðingar-gangverk sýnir sig þar eins og hjá einstaklingum. Pólitískt viðkvæmum staðreyndum er ýtt út og hlutir teknir úr samhengi. Með orðum Harolds Pinter frá Nóbelsræðunni 2005: „Það hefur aldrei gerst. Ekkert hefur gerst. Ekki einu sinni meðan það gerðist gerðist það. Það hefur enga þýðingu.“ Hin umrædda ályktun hefur naumast verið nefnd í stóru fjölmiðlunum okkar. 

Meginhugsun ályktunarinnar er að Hitlers-Þýskaland og Sovétríkin hafi í sameiningu hafið seinni heimsstyrjöldina: „Evrópuþingið leggur áherslu á að seinni heimsstyrjöldin, mesta eyðileggingarstríð í sögu Evrópu, byrjaði sem bein afleiðing af hinum alræmda nasistþýska-sovéska griðarsamningi frá 23. ágúst 1939, einnig nefndur Mólotoff-Ribbentropsamningurinn, og leynilegri bókun hans en með henni skiptu tvö alræðisríki, sem stefndu að því að leggja undir sig heiminn, Evrópu í tvö áhrifasvæði.“ Svo auðveldlega rugla menn spilunum – án neinna nýrra upplýsinga ganga menn í berhögg við viðtekið viðhorf í sagnfræðirannsóknum um Þýskaland sem upphafsaðila stríðsins. 

Nokkur gleymd efnisatriði: Seinni heimsstyrjöl var að miklu leyti framhald þeirrar fyrri. Í baráttu sinni um nýlendur og markaði öttu pólitískar elítur Evrópu árið 1914 þjóðum sínum út í mestu slátrun fram til þess tíma. Sigurvegararnir, fyrst og fremst Frakkar, Bretar, Bandaríkin og Belgar útnefndu Þýskaland sem eitt ábyrgt fyrir stríðinu og kröfðust grimmúðlegra stríðsskaðabóta. Landið var rænt gömlum þýskum svæðum eins og Elsass og Lotringen og Vestur-Prússlandi. Rínarhéruðin voru sett undir erlenda stjórn. 

Í austri féll rússneska keisaradæmið saman og í staðinn komu sjálfstæð ríki, verðandi Sovétríkin, Finnland, Eystrasaltslönd, Pólland m.m. Í Sovét-Rússlandi hélt borgarastríð milli rauðra og hvítra áfram til 1922. Hinir hvítu fengu hjálp frá hundruðum þúsunda  hermanna frá ríkjum í Vestrinu: Þýskalandi, Bretlandi, Tékkoslóvakíu, Bandaríkjunum, Finnlandi og öðrum. Í viðbót við það kom að Pólland réðst á og hernam stóra hluta af núverandi Hvítrússlandi og Úkraínu (hluta sem Stalín tók svo tilbaka 1939). Þessar innrásir skildu ekki bara eftir sig eyðingu, þær áttu líka þátt í að skapa andrúmsloft umsáturs í Sovétríkjunum. Einnig hér gleymir Evópuþingið illu sáðkorni Vestur-Evrópu í jörð hins ókomna. 

Sovétmenn voru sannfærðir um að þeir lifðu í fjandsamlegu umhverfi. Sovétforustan óttaðist fyrst mest Breta en fór með valdaatöku Hitlers að líta á hið nasíska Þýskaland sem helstu ógn. Áform Hitlers um að skapa sér „lebensraum“ og að gera hinn „óæðri lýð“ í austri að nýlendum voru vel þekkt úr Mein Kampf sem og þýska vígvæðingin (sem Sovétmenn vissu vel um gegnum hernaðarsamvinnuna við Weimarlýðveldið). Hernám Rínarhéraða og og íhlutunin gegn spænska lýðveldinu gerðu hættuna ljósari. 

Árið 1934 áleit utanríkisráðherra Sovétríkjanna að það væri „aðeins hægt að berjast gegn metnaðrgirnd Þýskalands af skjaldborg ákveðinna granna“. Sovétríkin beittu sér því fyrir „sameiginlegu öryggi“. En hversu „ákveðnir“ voru grannarnir? Íhaldssamir og frjálslyndir flokkar Þýskalands gerðu Hitler kleift að taka völdin og greiddu samhljóða atkvæði með umboðslögum hans 1933 [lög sem veittu honum stjórnarumboð, þýð.]. Lýðræðisstjórnir Evrópu höfðu staðið aðgerðarlausar gagnvart hernámi Rínarhéraða og uppreisn fasista á Spáni. Þrátt fyrir það gerðu Sovétríkin á 4. áratugnum ákafar tillögur um varnarbandalög við Frakka, Breta, Bandaríkin, Rúmeníu, Pólland, Júgóslavíu, já m.a.s. hina fasísku Ítalíu. Allstaðar var tillögunum hafnað, Pólland vann beinlínis gegn tillögum Sovétríkjanna alveg fram að stríði. Og enn átti það eftir að versna. 

Þann 29. September 1938 hittu breski forsætisráðherrann Chamberlain og Dadalier forseti Frakklands Hitler og Mússólíni í München. Þýskaland heimtaði að Tékkóslóvakía skilaði Súdetahéruðum með þýskmælandi íbúum. Hitler fékk grænt ljós frá Bretum og Frökkum að ráðast inn í Tékkóslóvakíu, og hann lét sem kunnugt er ekki staðar numið við Súdetahéruðin.

Einnig Pólland, sem árið 1934 varð fyrst til að gera griðarsamning við Hitler, sendi inn hermenn sína sem hertóku slésíska hluta Tékkóslóvakíu. Sovétfoustan sá nú hvert stefndi, þ.e.a.s. að Vestrið vildi fá Hitler til að stefna í austur. Stríðið virtist stöðugt nálgast, en svo seint sem í apríl 1939 hafnaði Frakkland nýju tilboði frá Sovétríkjunum. Í maí leitaði nýi utanríkisráðherran Mólotoff eftir samningi við Pólland en var strax hafnað. Það fóru þó fram samningaviðræður við Englendinga. Þeir áttu þó einnig í leynilegum samningaviðræðum við Þjóðverja og ákváðu að „fara sér hægt“. Þeir sendu sendinefnd með farþegaskipi (á 14 hnúta hraða) sem náði til Sovétríkjanna á 5 dögum, og þar sýndi sig að sendinefndin hafði ekki umboð til að undirrita neinn samning.

Nú gaf Moskva upp alla von um samninga við Vesturveldin. Mólotoff-Rippentroppsamningurinn var undirritaður 23. ágúst 1939. Samningurinn gaf Sovétríkjunum nokkra ávinninga. Þau fengu tóm til að byggja frekar upp varnir sínar fyrir þýsku árásina sem menn vissu að kæmi fyrr eða síðar. Gegnum hina (vissulega siðlausu) leynilegu bókun fékkst „áhrifasvæði“ sem virka skyldi sem stór höggdeyfir.

Öllu þessu samhengi hlutanna er vandlega ruglað og eytt í söguritun Evrópuþingsins. Einna furðulegast er að München-samkomulagið er þar ekki nefnt einu orði. 

En þetta er ekki nóg. Þann 22. júní 1941 kom svo árásin mikla á Sovétríkin, Óperasjón Barbarossa. Þar tóku þátt auk Þýskalands einnig Austurríki, Rúmenía, Finnland, Ítalía, Ungverjaland, Slóvakía og Króatía. Það er frá nokkrum þessara landa sem eldsálirnar að baki ályktun Evrópuþingsins eru. Í hinni herteknu Evrópu lagaði borgarastéttin sig gjarnan að Þjóðverjum. Það voru reyndar Sovétríkin sem stóðu fyrir stærstum hluta andspyrnunnar gegn nasismanum (kostaði 27 milljónir sovétborgara lífið), og í andspyrnuhreyfingunum gegndu kommúnistar oft leiðandi hlutverki. Hvaða „minningar“ um þetta eigum við að varðveita, skv. Evrópuþinginu? Augljóslega engar!

Hvaða afleiðingar fær svona ályktun? Í framhaldinu er tjáningarfrelsinu hótað. Við megum búast við stöðugt þrengra tómi til umræðu, og nýjum, pólitískt leiðréttum skólabókum. Í ályktuninni eru aðildarlönd ESB hvött til að halda hátíðlegan 23. ágúst, dag þýsk-sovéska griðarsamningsins, sem  sameiginlegan minningadag um fórnarlömb um nasisma og kommúnisma, að forðast „lágkúru“ í umræðu og fjölmiðlum, að efla sameiginlega sögumenningu og veita meira fé til ESB-áróðurs. Rússneska samfélagaið er hvatt til að gera upp við sína sorglegu sögu og hætta meintu upplýsingastríði, háðu til að kljúfa hina lýðræðislegu Evrópu. Án þess að spá í grjótkast úr glerhúsi skrifar Evrópuþingið einnig að Rússland verði að hætta að rangsnúa sögulegum staðreyndum.

Þessi rússaandúð frá Brussel hefur verið ákaft gripin af stærsta blaði Svíþjóðar, Dagens Nyheter, af Michael Winiarski utanríkisskriffinna og af leiðarasíðu blaðsins. Við munum því miður sjá meira af slíku í fjölmiðlum okkar, miklu meira. En er það ekki viðvörunarmerki að pólitísk samkunda eins og Evrópuþingið fyrirskipi hvað er sögulegur sannleikur? Það leiðir hugann óneitanlega að alræðislegum forskriftum.

(Höfundur er prófessor emerítus við Gautaborgarháskóla)