Nokkur umræða hefur vaknað um
væntanlegan TISA-samning, en Ísland á aðild að samningsgerðinni.
Stjórnmálasamtökin Dögun stóðu fyrir opnum fundi um málið fyrir skömmu og
Ögmundur Jónasson tók það upp á Alþingi 4. febrúar. Það sem mest er gagnrýnt er
leyndin yfir viðræðunum, enda samningsgerðin bak við luktar dyr. Aðferðina
skortir allt lýðræði enda er markmiðið ekki styrking lýðræðis heldur þvert á
móti, flutningur valds til fjölþjóðlegra auðhringa og risafyrirtækja.
Frumkvæðið að TISA kemur frá auðhringunum en almenningi er haldið óupplýstum.
Reiknað er með að samningurinn verði lagður fyrir þjóðþing, m.a. Alþingi á
Íslandi, en bara til samþykktar eða höfnunar í heilu lagi og óumbreytanlegur.
Þetta er víst ekki mál fyrir þjóðaratkvæðagreiðslu og ekki heldur kosningamál.
Gunnar Bragi Sveinsson blæs á gagnrýni og segir samningsgerðina eðlilega og
væntanlegan samning hefðbundinn, saklausan viðskiptasamning. Það er fjarri
sannleikanum.
TISA-viðræðurnar koma sem framhald
GATT viðræðnanna. Fyrsti GATT-samningur varð til fyrir 1950 sem samningur um
frjálsari verslun með VÖRUR á eftirstríðsárunum. GATT varð síðan verkfæri til
„opnunar markaðanna“ og afnáms innflutningsverndar. Úrúgvæ-lotu
GATT-samningsins lauk 1994 með stofnun WTO (Alþjóðaviðskiptastofnunin) og fól
einkum í sér frelsun á flæði FJÁRMAGNS OG FJÁRFESTINGA. Frumkvæðið og
þrýstingurinn til „opnunar“ kom alla tíð fá vestrænum, einkum bandarískum,
auðhringum sem beittu sér fyrir „opnun“ og frjálsara flæði vöru og fjármagns
yfir landamæri.TISA er þriðja stóra lotan: frelsun VIÐSKIPTA MEÐ ÞJÓNUSTU.
Úrúgvæ-lotan hafði fætt af sér svokallaðan GATS-samning sem einmitt tók til
viðskipta með þjónustu. Hins vegar hafði markaðsvæðing þess sviðs stöðvast á
miðri leið vegna andstöðu meðal þróunarríkja og ýmissa baráttusamtaka gegn
hnattvæðingu (kennd við Seattle 1999). TISA er á sinn hátt framhald GATS, með
TISA-viðræðunum tóku 50 þróuð ríki sig út úr, undir forustu Bandaríkjanna, til
að búa til nýja samninga um frjálst flæði og stilla síðan öðrum ríkjum upp við
vegg og bjóða þeim aðgang að fullmótuðum samningi eða standa úti.
TISA-samningurinn stefnir í það að
gera þjónustu að alþjóðlegri verslunarvöru og fjarlægja
pólitískar og félagslegar hindranir á „frjálsum viðskiptum “ á því sviði.
Löndin skuldbinda sig til að OPNA ÞJÓNUSTUGEIRANN (heilsugæsla,
öldrunarþjónusta, menntun, vatns- og orkuveitur, söfn, fjármálaþjónusta,
menningarviðburðir...) og markaðsvæða hann á alþjóðlegum markaði.
Hugmyndafræðin er frjálshyggja, afnám opinbers regluverks (deregulation).
Markaðsvæðingin er jafnframt opnun til einkavæðingar. TISA-samningurinn meinar
löndum að hygla að eigin starfsemi (rekstri/fyrirtækjum) á sviði þjónustu eða
gera kröfur sem „mismuna“ aðilum, t.d. mismuna jákvætt í þágu neytendaverndar,
vinnuverndar, heilsuverndar, umhverfis (sbr. umhverfistengd þjónustuviðskipti). Frjáls
markaðslögmál á alþjóðavettvangi eiga að stjórna fjárfestingu í þjónustu og því
hvernig þjónustan er veitt. Ljóst má vera af upptalningunni að þetta eru
breytingar sem munu hafa geysivíðtæk áhrif á íslenskt samfélag eins og önnur.
TISA-samningurinn er risaskref í löngu ferli sem felur í sér stöðuga
VALDATILFÆRSLU FRÁ ÞJÓÐKJÖRNU VALDI TIL MARKAÐSAFLANNA. Stórum sviðum er kippt
út af vettvangi stjórnmálanna og kosningar til þings og fulltrúasamkunda missa
vægi sitt að sama skapi.
Mestar upplýsingar um TISA koma frá leka Wikileaks á
nokkrum skjölum um viðræðurnar í júní 2015, sjá https://wikileaks.org/tisa/. Eftir þær
afhjúpanir hefur gagnrýnin beinst að afleiðingum samningsins fyrir lýðræðið:
hvernig hann breytir þjóðlegu fullveldi í átt að alræðisvaldi stórfyrirtækja.
Bergsveinn Birgisson skáld skrifar um dómsvaldið og lögsöguna á sviði
samningsins, fyrirbæri sem nefnist „Fjárfestingadómstóll“ (Investor
State Dispute Settlement, ISDS): „Í þessum sem og öðrum
fríverslunarsamningum er kveðið á um hvernig stórfyrirtæki geta rekið dómsmál
gegn þjóðríkjum fyrir gerðardómi ef þeim finnst brotið á sér eða markaðslegt
olnbogarými þeirra skert svo það bitni á gróða þeirra. Þessi gerðardómur er
skipaður þremur lögfræðingum, hvar tveir þeirra eru oftast hallir undir hag
fyrirtækisins, en einn frá landinu sem reynir að spyrna gegn hnattræna túrbókapítalismanum.“
Sjá: http://www.visir.is/tisa-samningurinn-og-lydraedi-a-utsolu/article/2015151129588
Arkítektinn á bak við TISA er
Bandaríkin. Því landi er að mestu stjórnað af lobbýistum stórfyrirtækja,
fulltrúi þeirra í þjónustugeiranum er The Coalition of Services
Industries með flesta stærstu auðhringa Bandaríkjanna innanborðs. Hinn
aðalaðili samningsins er ESB en auk þess eru rúmlega 20 náin fylgiríki
Bandaríkjanna í Suður-Ameríku og Asíu með (m.a. Japan). Hins vegar eru hvorki
Kína né sk. BRICS-ríki með (BRICS: Brasilía, Rússland, Indland, Kína og
Suður-Afríka), þ.e. hinir uppvaxandi keppinautar gömlu iðnríkjanna á
heimsmarkaðnum. TISA er hluti af viðskiptastríði.
Þetta er mikilvægt. TISA er beinlínis
TEFLT GEGN framantöldum „nýmarkaðsríkjum“, og umfram allt Kína. TISA er hluti
af stærri heild, samningurinn hangir náið saman við tvo aðra samninga sem hafa
líka verið í mótun bak við luktar dyr á sama tíma: TTIP (Transatlantic Trade
and Investment Partnership) sem er fríverslunarsamningur milli Bandaríkjanna og
ESB, ennþá á samningsstigi, og TPP (Trans-Pacific Partnership) sem er skoðaður
sem „systursamningur“ (companion agreement) og þar með fyrirmynd hins
fyrrnefnda og var undirritaður af 12 Kyrrahafsríkjum þann 4. febrúar
síðastliðinn. Daginn eftir kynnti RÚV samninginn og reyndi ekkert að dylja
þetta stríðshlutverk hans: „Barack Obama segir samninginn veita Bandaríkjunum
forskot á önnur efnahagsleg stórveldi, þá sérstaklega Kína.“ Sjá http://www.ruv.is/frett/friverslunarsamningur-undirritadur. Viðskiptastríðið og hernaðarútrás Vestursins eru
tveir þættir í hnattrænu stríði gömlu heimsveldanna við þau nýju, og línur í
stríðinu skýrast með þessum nýju samningum. Þess ber svo að geta að þegar TTIP-
samningurinn lítur dagsins ljós tekur hann EINNIG GILDI Á íSLANDI gegnum
EES-samninginn þótt Ísand sé ekki beinn aðili að honum.
Auðvaldið fer sínu fram meðan lítið
mótvægi er frá virkri (hvað þá sósíalískri) verkalýðshreyfingu eða öflugum
grasrótarhreyfingum. Og niðurstaðan er ört hopandi lýðræði.
No comments:
Post a Comment