Friðarverðlaun – ESB mótvægi við Bandaríkin?

(Birtist á Vinstri vaktin gegn ESB 8. desember 2012

Hvað skyldi ráða gerðum Nóbelsnefndar norska Stórþingsins? Nú á mánudaginn veitir nefndin Evrópusambandinu friðarverðlaunin þ­remur árum eftir að hafa hengt orðuna á Barak Obama.

Erfitt er að mótmæla þeirri fullyrðingu að allar helstu styrjaldir sem geysað hafa í heiminum síðustu tvo áratugi séu afleiðingar af hernaðaríhlutunum Bandaríkjanna og NATO. Og hvað er NATO? Jú, hernaðarbandalag byggt á tveimur súlum, sameiginlegt bandalag Bandaríkjanna og Evrópuríkja, fyrst og fremst ESB-ríkja. Fyrir tveimur áratugum féllu Sovétríkin, árið 1991. Þá blésu Bandaríkin og Vesturblokkin til hnattrænnar sóknar og NATO var nokkru síðar gert að hnattrænu herbandalagi. Stiklum lauslega á þessum styrjaldaferli – og höfum friðarverðlaunin í huga.

a)    Bandaríkin höfðu frumkvæði að tveimur árásarstyrjöldum  gegn Júgóslavíu á 10 áratugnum. Ekki tókst að koma þeim íhlutunum í kring á vegum Sameinuðu þjóðanna, en í staðinn var ráðist á landið undir merkjum NATO.  Bandaríkin unnu verkið en öll ESB-veldin stóðu þétt að baki og studdu gjörninginn.

b)    Árið 2001 réðust Bandaríkin á Afganistan. Innrásin var sögð liður í stríði þeirra „gegn hryðjuverkum“. Bandaríkjaher bar uppi innrásina frá byrjun en frá 2003 hefur meginheraflinn formlega verið undir stjórn NATO, enda þótt stríðið  sé inni í miðri Asíu. Þetta var fyrsti stríðsrekstur NATO eftir að það hnattvæddist. Auk Bandaríkjanna eru það fyrst og fremst Evrópuríki sem berjast í Afganistan, m.a. öll aðildarríki ESB. Þátttaka ríkja utan N-Ameríku og Evrópu er hverfandi.

c)     Stríðið í Írak sem hófst 2003 er viss undantekning. Þýskaland og Frakkland tóku afstöðu gegn þeirri innrás nema Öryggisráðið legði blessun þar á. Ekkert slíkt skilyrði hafði verið sett fyrir stríðsrekstri í Júgóslavíu, svo málið snérist ekki um hlýðni við alþjóðalög. Að nokkru leyti brugðust Evrópu-stórveldin svona við af því innrásin skaðaði þeirra hagsmuni, þau höfðu ríka olíuhagsmuni í Írak og góð sambönd við Saddam Hússein. En öðru fremur voru þetta mótmæli gegn Bush-kenningunni (frá haustinu 2002) um að Bandaríkin áskiluðu sér rétt til að fara í stríð á eigin spýtur – ekki bara án samþykkis SÞ heldur líka án samþykkis bandamannanna í NATO – gegn hvaða landi sem þau skilgreindu sem ógnun. Með þessu voru ESB-veldin niðurlægð og það olli klofningi. Klofningurinn veikti innrásina pólitískt og hernaðarlega. Bandaríkin létu það ekki henda sig aftur og kappkostuðu að efla samstöðuna um utanríkisstefnu sína, m.a. um hernaðinn í Afganistan. Og hvert skyldi leitað eftir samstöðu nema til nánustu bandamannanna – NATO-veldanna í Evrópu.

d)    Árásin á Líbíu þótti til fyrirmyndar. Málatilbúnaðurinn fyrir „mannúðarinnrás“ þótti vel borinn á borð í vestrænu pressunni, enda var samstaðan meðal vestrænna bandamanna órofa. Til að sjá voru t.d. Frakkar og Bretar ennþá ákafari um árás en Bandaríkin. Samstaðan innan NATO var breið, ráðist var úr lofti og fáir innrásarmenn féllu. Bingó!

e)     Taktík Vesturveldanna gegn Sýrlandi byggist að svo komnu máli á því að styðja uppreisn í landinu og heyja stríð í gegnum staðgengla: íslamista frá arabalöndum, vopnaða og styrkta utanlands frá, gegnum fylgiríki Vestsurvelda meðal araba, einkum Sádi-Arabíu og Katar og svo gegnum NATO-landið Tyrkland sem fær nú mikla vopnaaðstoð frá NATO. Síðan er allri sök komið á Sýrlandsstjórn og krafist „valdaskipta“. Aðgerðirnar í Sýrlandi – sem og vopnaskakið gegn Íran – beinast mjög opinskátt gegn keppinautum Vesturveldanna í taflinu um heimsyfirráð, Kína og Rússlandi, nokkuð sem greinilega virkar vel til að sameina stórveldi Vesturlanda.

Klisjan um að ESB sé mótvægi við Bandaríkin er fölsk í gegn. Meginþáttur í utanríkisstefnu Bandaríkjanna er að beita pólitísku og  hernaðarlegu valdi þau ríki sem ekki opna sig fyrir hnattvæðingu vestræns auðmagns, og/eða eru í vitlausu liði. Stefna ESB-veldanna er einfaldlega að standa fast við hlið stóra bróður. Bandaríkin þurfa bandamenn í taflinu um heimsyfirráð, ekki síst til að borga hinn dýra hernað. Sá mikilvægasti er ESB. En stuðningur Bandaríkjanna er þó ESB sínu mikilvægari, enda ræður bandaríska vígvélin úrslitum á alþjóðavettvangi, enn sem áður.

Nóbelsnefnd norska Stórþingsins keppist við að rýja sig ærunni. Orðan hengd fyrst á Obama, svo á ESB. Til að þrenningin verði heilög er fullkomlega eðlilegt hengja hana næst á NATO.